##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/marketing-internetowy-agencje-podsumowanie-2017-roku-prognozy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/social-media-co-wydarzylo-sie-w-2017-roku-jaki-bedzie-2018-rok ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/handel-internetowy-wedlug-e-sklepow-i-agencji-marketingowych-podsumowanie-2017-roku-prognozy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/internet-i-marketing-mobilny-wydarzenia-i-trendy-2017-roku-prognozy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/domy-mediowe-podsumowuja-2017-rok-w-mediach-i-reklamie-prognozy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/rok-w-reklamie-internetowej-wedlug-wydawcow-i-sieci-co-wydarzylo-sie-w-2017-co-przyniesie-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/marketing-w-wyszukiwarkach-podsumowanie-2017-roku-prognozy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/agencje-marketingu-internetowego-podsumowuja-2017-rok-i-prognozuja-trendy-na-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/podsumowanie-roku-2017-w-branzy-wydawcow-internetowych-co-wydarzy-sie-w-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/vod-i-wideo-w-internecie-wedlug-portali-nadawcow-i-mediowcow-jaki-byl-2017-rok-co-zdarzy-sie-w-2018 ##
##NEWS http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/rynek-reklamowy-z-punktu-widzenia-agencji-podsumowanie-2017-roku-prognozy-na-2018 ##
Jacek Gadzinowski, youtuber i specjalista marketingu internetowego
Wydarzenie roku
Rok przejęć, fuzji i upadków MCN (sieci partnerskich) – także w Polsce nastąpiły przejęcia i w tym momencie nie ma już znaczących graczy na tym rynku niezwiązanych z „dużymi mediami”.
Liniowe pogarszanie się algorytmów (z perspektywy twórcy) oraz poziomu obsługi ze strony Youtube. Serwis wyraźnie nie radzi sobie ze skalą i rozrostem rynku. „Adpocalipse” (wynik kontrowersji wokół treści nieodpowiednich w serwisie), znaczące obniżenie stawek Adsense dla twórców, demonetyzacja treści czy też bardzo słaba komunikacja YouTube’a z twórcami wideo ma swoje skutki. Coraz więcej twórców przechodzi na inne platformy wideo, rozpoczyna współprace z koncernami mediowymi czy też szuka innych form ekspresji. W kolejnym roku ten trend będzie się nasilać. Coraz więcej bezpośrednich współprac, bez pośredników na linii firmy/marki i twórcy wideo zmieni całkowicie rynek MCNów.
Sukces roku
Wzrost znaczenia transmisji live / streamingu oraz e-sportu dla marketerów. Cyfrowy sport wchodzi coraz bardziej na salony, przenika też do sportu czy też mainstreamu mediowego. Gwiazdy e-sportu walczą o coraz wyższe trofea. Np. w turnieju „Dota 2” (gra komputerowa z gatunku MOBA z serii „Warcraft”) pula nagród wyniosła ponad 20 mln dolarów.
Porażka roku
Wyczerpywanie się potencjału niektórych MCN w Polsce, przykładem jest upadek znanej sieci partnerskiej związanej z Agorą. Poważne rozdrobnienie tego rynku i mała liczba kompetentnych osób, które potrafią zajmować się managementem twórców wideo - na podobnych zasadach jak w branży filmowej, muzycznej czy sportowej. Na świecie coraz większa chęć kontroli treści wideo, co owocuje upadkiem wielu ciekawych projektów czy twórców, których produkcje wymagają większych nakładów finansowych niż prosty vlog, streaming czy gameplay, którymi jest zasypywany YouTube. Autocenzura, która eliminuje treści ostre, kontrowersyjne niekoniecznie polepszając jakość wideo.
Wciąż niska (lecz rosnąca) świadomość marek / firm z możliwości działania na rynku wideo, czyli tworzenie własnych treści wideo czy własnych kanałów i platform. Nieśmiałe trendy employer brandingu, które jeszcze rzadko używają wideo do rekrutacji w sytuacji gdzie wideo czv staje się coraz popularniejszą formą życiorysu wśród pracowników wchodzących na rynek (20-25 lat).
Człowiek roku
Zaznaczę, że patrzę z perspektywy youtubera, który stale pracuje i obserwuje innych youtuberów, aby wiedzieć co interesuje widownię na YouTubie (czyli widzów „Wjazdów na Chatę”). W Polsce – paradoksalnie, można powiedzieć że było dwóch takich ludzi, którzy zawładnęli umysłami widzów, marketerów i tzw. dyżurnych ekspertów.
Daniel Magical - prowadzący transmisje wideo suto zakrapiane alkoholem, twardym słownictwem czy interakcją z rodziną. Marek Kruszel vel. Kruszwil - format wideo nawiązujący do formuły kabaretowego przedstawiania bogactwa, co owocuje bardzo dużą rozpoznawalnością i interakcją. Obydwaj twórcy, mimo że nie każdy może się zgadzać z ich stylistyką, osiągnęli sukces mierzony ilością reakcji, poziomem rozpoznawalności czy też przychodów, jak to miało miejsce w przypadku Daniela Magicala. Na ile to dłuższy trend pokaże czas, natomiast zjawisko transmisji online i e-sportu (transmisji i komentowania) będzie się jeszcze bardziej rozpowszechniało.
Na świecie w tym roku jeszcze bardziej dał się zauważyć trend wzrostu popularności różnego rodzaju motywatorów biznesowych, życiowych czy fitness. Ta branża radzi sobie dzięki temu coraz lepiej.
Kampania / projekt roku
W Polsce - niezmiennie Michał Szafrański i jego książka, poradnik „Finansowy Ninja”. A szczególnie sprzedaż w modelu self publishingu ok 50 tys. sztuk książki bez żadnego pośrednika. Tą samą drogą podążyli m.in Radek Kotarski, Arlena Witt i wielu innych.
Fenomen Jake Paula - tworu rodem z Disney Channel, który praktycznie przez swoją „kontrolowaną” kontrowersyjność wygrał cały bank i osiągnął fenomenalny wzrost rozpoznawalności i ilość kampanii komercyjnych. To też przykład treści obecnie promowanych przez serwis YouTube.
Premiera / debiut / nowość roku
Wysyp nowych formatów produkowanych przez już znanych i popularnych twórców. W Polsce to np. Nieprzygotowani, Sprytne Babki czy Dla Pieniędzy . Na świecie coraz więcej seriali, formatów w koprodukcji z markami, dużymi mediami z relatywnie dużymi budżetami.
Trend roku
Jeszcze większe upowszechnienie treści wideo, wprost zmierzamy do parytetu iż będą one do 2020 stanowić 80 proc. treści, z jakimi mamy do czynienia w internecie. Już teraz miażdżący procent przesyłu danych w sieci związane jest z wideo. Coraz większe umasowienie tego rynku - twórcy, producenci, montażyści, operatorzy i zawody związane z obsługą wideo.
Prognoza na 2018 rok
Przegrzanie się trendu „wpływersów”. Widzę że mamy teraz do czynienia z kolejną bańką lub hypem, tak jak wcześniej ze spektakularnymi bańkami na rynkach walutowym, mieszkaniowym czy akcji. Jednak nadal poszczególne kategorie twórców będą rosły dynamicznie. Niektóre z wycen będą bardzo wysokie, zwłaszcza w kontekście nadchodzących piłkarskich mistrzostw świata w Rosji.
Drugim trendem, który warto obserwować, jest wysyp rekomendacji dotyczących kryptowalut i własne produkowane „personalne tokeny” przez influencerów. Jest to o tyle niebezpieczne, ponieważ stopień ryzyka operowania na tym rynku jest wysoki, a kursy takich walut bardzo podatne na spekulacje. Im większa skala, tym większe też ryzyko podążania w „stadzie” i strat dla ludzi, którzy nie mają właściwej wiedzy na ten temat. Mam na myśli widzów, followersów czy fanów, nie ważne jak ich określamy, po prostu zwykłych szarych ludzi.
Rafał Masny, youtuber, współzałożyciel Grupy Abstra
Wydarzenie roku
Świat:
Największy twórca youtubowy PewDiePie został wyrzucony z sieci partnerskiej Disneya i stracił lukratywne kontrakty ze strony YouTube'a. Felix Kjellberg (bo tak brzmi jego prawdziwe nazwisko) wynajął kilku hindusów którzy mieli trzymać transparent z napisem „śmierć wszystkim Żydom”, by ten mógł skomentować to w swoim filmie. Na początku roku był to olbrzymi skandal, o którym pisały wszystkie światowe media.
Polska:
Wyjście grupy Abstra (Abstrachuje oraz 6 innych kanałów) z sieci partnerskiej LifeYube i rozpoczęcie niezależnej działalności. Rozstanie największego i jednego z najstarszych obecnie działających kanałów z największą siecią partnerską z pewnością kończy pewien okres na polskiej scenie.
Sukces roku
Świat:
YouTube (znów) stał się stroną, która dostarczyła ogólnoświatowego hitu. Utwór „Despacito” (obecnie 4,4 mld wyświetleń) błyskawicznie stał się najchętniej słuchaną piosenką w historii. Abstrahując od pytania, czy jest to wartościowe, działa z pewnością jest to interesujący przykład globalizacji treści na niesłychaną dotąd skalę.
Polska:
Serial „Ucho Prezesa” trzeba odnotować jako wielki sukces roku 2017. Jego zasługą dla serwisu jest przede wszystkim wkład w walkę z opinią, że YouTube jest portalem tylko dla ludzi młodych. To, że cała scena polityczna szeroko komentowała wydarzenia z serialu publikowanego jedynie w internecie, to kolejny krok w budowaniu świadomości zmiany jaka zachodzi w mediach.
Porażka roku
Świat:
W drugim kwartale 2017 roku YouTube stracił wielu poważnych reklamodawców (Verizon, Wallmart) ponieważ ich reklamy wyświetlały się przy treściach związanych z ekstremizmem i przemocą.
Polska:
Niestety, w tym roku można było na polskim YouTube zobaczyć dużo treści rodem z roku 2010. Mam tu na myśli ekscytacje zjawiskiem patologii czy triumfalny powrót commentary videos. Niestety, jak wiadomo „internet nie zapomina”, choć czasami powinien.
Człowiek roku
Polska: Bogusław Leśnodorski i Maciej Wandzel - tytuł za odwagę i wiarę w rozwój YouTube’a w Polsce. Nie są pierwszymi przedstawicielami biznesu, którzy zainteresowali się tym rynkiem ale pierwszymi którzy uwierzyli i zainwestowali bezpośrednio w twórców. Myślę, że się nie zawiodą ;)
Kampania roku
Świat:
Mimo, że kampania Burger Kinga „Ok Google" odbyła się w telewizji, to muszę ją tu wymienić, gdyż była niezwykle pomysłowa. Po uruchomiło wszystkie urządzenia Google Home, które natychmiast opisały kanapkę Wooper mieszkańcom domu. Bardzo sprytne wykorzystanie szybko rozwijającego się rynku urządzeń sterowanych głosem i coś czego już nikt nigdy nie powtórzy, gdyż Google szybko zablokowało taką możliwość.
Polska:
Zdecydowanie ten rok trzeba oddać Świeżakom, ponieważ zarówno podbiły internet (obecność w top 10 YouTube Rewind) jak i przełożyły się na wzrost sprzedaży w sklepach. Brawo!
Premiera / debiut roku:
Wejście Facebooka na rynek wideo i skuteczny start instagramowych stories.
Trend roku
Wielka popularność „Ucha Prezesa” i Nieprzygotowanych pokazuje, że YouTube jest miejscem, na którym można konsumować również dłuższe treści.
Prognoza na 2018
W 2018 pełnoletni stają się reprezentanci pokolenia Z, co oznacza, że kończy się czas millenialsów (jesteśmy już „tymi starszymi").
Chciałbym, by rok 2018 zamiast od początku zastanawiać się nad tym, co będzie jego motywem przewodnim rozpoczął od uporządkowania wszystkiego (lub przynajmniej części) co przyszło z biegiem lat poprzednich. Niech będzie to rok świadomego podejścia zarówno do influencer marketingu, branded content czy silnie rozwijających się relacji live. Mam nadzieję też, że w końcu pojawi się więcej marek które odważą się otworzyć własne kanału na YouTube z profesjonalnymi treściami. Bardzo ciekawie zapowiada się też wejście Facebooka w wideo, to z pewnością wprowadzi dużo zamętu we „vlogosferze".
Andrzej Tucholski, twórca internetowy
Wydarzenie roku
Wydarzeniem roku w Polsce jest dla mnie ostatnia edycja Blog Forum Gdańsk. Świetnie poprowadzona granica pomiędzy tematami pragmatycznymi a etycznymi, związanymi z naszą wspólną odpowiedzialnością za słowa w internecie. Tematy przydatne zarówno początkującym jak i starym wyjadaczom. Wysoki poziom i fantastyczne wnioski, o których branża rozmawia nawet wiele miesięcy później. Jakość i wysiłek godne podziwu.
Wydarzenie roku na świecie to świąteczny stream chłopaków z Yogscast. W ciągu pierwszych paru dni nadawania swojego corocznego, charytatywnego programu na żywo uzbierali 3 miliony dolarów a akcja trwa przecież dłużej. Coś niesamowitego i nie mogę się już doczekać przebicia tego historycznego rekordu w 2018 :)
Sukces roku
Największym sukcesem branżowym w Polsce jest w mojej opinii przyznanie Złotego Spinacza Uniwersytetowi SWPS za ich starania na YouTube. Ich zacięcie oraz pomysły, a także odwaga realizacyjna materiałów pokazują, że mówienie o nauce, może być wspaniale połączone z realizowaniem celów biznesowych (branded content) a zarazem super „się oglądać" :) Jestem zaszczycony, że mogę być częścią tego projektu jako prowadzący cykl „Można!" - wywiady z uznanymi ludźmi związanymi z uczelnią.
A z drugiej strony coś „mniej naukowego" czyli rozwój polskiego e-sportu. Przepiękne wyniki w zasadzie wszystkiego co dotyczy tego rynku w Polsce (ESL, IEM, działania strategiczne związane z rozwojem rynku) mówią jasno: działajmy więcej i lepiej. Szczególne pochwały dla ekip Mindspot, Turtle Entertainment Polska oraz Monday PR.
Porażka roku
Za porażkę roku muszę niestety uznać niedopracowane, pośpieszne i nie do końca przemyślane starania „dużych graczy" w branży social media mające na celu poradzić sobie z wylewem botów, generatorów treści, skryptowanych reklam i reszty podobnego szumu. Shadowbany na Instagramie są dobre w zamyśle - mają pokonać powstające hurtowo „sklepy" z lajkami czy konta wrzucające treść niezgodną z regulaminem - ale w praktyce obrywają rzetelni, fajni twórcy mający pecha np. w doborze hasztagów. Podobnie jest z Facebookiem „dopracowującym” algorytm kierujący zasięgami.
Osobna kategoria problemu to z kolei „złote monetki" na YouTube. Znowu - w zamyśle pomysł bardzo fajny. Mógłby bardzo szybko uregulować np. epidemię sztucznie generowanych filmów nazywanych „elsa-gate". Niestety, jego implementacja powoduje, że problemy zasięgowe i finansowe rejestrują ludzie publikujący super materiały, ale np. zawierające „niewygodne” hasła w opisach czy oparte o poczucie humoru, które nie jest zgodne z narracją usługi.
Kierunek zmian i ogólne zamiary są bardzo w porządku. Trzeba jednak bardzo porządnie usiąść do naprawienia egzekucji tych zmian.
Człowiek roku
Typ jest dla mnie jeden. Ewa Grzelakowska-Kostoglu czyli Red Lipstick Monster. Pierwsza kobieta z milionem na YouTube, potem kolejna osoba z milionem na Instagramie, w międzyczasie premiera jednej z najpopularniejszych książek w roku, zbudowane nowe międzynarodowe relacje z twórcami zza oceanu, a wszystko to bez nawet najmniejszego spadku jakości w jej regularnych filmach. Sukces godzien podziwu.
A jeśli chodzi o światowe nazwiska - Liza Koshy. Dziewczyna tak zdolna i obyta z własnym medium, że Casey Neistat i Philip DeFranco mówią bez ogródek: to do niej należy przyszłość tego medium. W zeszłym roku przeprowadziła wywiad z prezydentem Barrackiem Obamą, a jej gwiazda od tamtej pory tylko i wyłącznie lśni mocniej.
Kampania / projekt roku
Polską kampanią roku są, drugi rok z rzędu, filmy promocyjne Allegro. Ich ciągłe mieszanie spektakularnych hitów z cichymi, pięknymi emocjami to ewenement w skali świata i zawsze z niecierpliwością czekam na kolejną odsłonę ich świetnych materiałów. Nic dodać, nic ująć :)
Kampania światowa to z kolei Samsung. I to pod więcej niż jednym szyldem reklamowym. Po pierwsze, warto zapamiętać super materiały przygotowane pod hasłem „Do What You Can't". Niektóre przygotowywali znani youtuberzy - Casey Neistat czy Krzysztof Gonciarz - a niektóre były „tradycyjne", telewizyjne, np. ta reklama ze strusiem. Zapadają w pamięć i celnie przekazują wartości marki. A oprócz tego wypuszczony został m.in. spot „Growing Up” skutecznie kontynuujący długą już historię pojedynków wizerunkowych Samsung vs Apple. Odważne, dobre działania. Bardzo mi się podobały.
Premiera / debiut / nowość roku
Nowością roku jest dla mnie potrójna premiera otwierająca wydawnictwo Altenberg. Arlena Witt, Ewa Grzelakowska-Kostoglu i Radosław Kotarski wydali swoje książki w nowym na polskim rynku, nadal nie do końca zbadanym na światowym rynku, systemie wydawnictwa współpracującego z autorem na każdym kroku procesu. Zaproponowane rok wcześniej przez Michała Szafrańskiego pomysły na udoskonalanie sprzedaży dopracowali do nowego poziomu i jedyny problem, który napotkali, to błyskawiczne wyprzedanie wielokrotności zamówionych nakładów. Takich problemów życzę każdemu :)
Trend roku
Kończy się miejsce na bzdurne zagrywki i proste wymuszanie „ruchu w internecie" przez clickbaity i podobne im pomysły. Biorą się za te rozwiązania wszyscy najwięksi gracze na rynku, a i ludzie coraz częściej intuicyjnie zauważają, że dane konto nie jest człowiekiem, tylko np. azjatyckim re-posterem treści podkradanych z Reddita. Zostawia to dużo przestrzeni dla ludzi, którzy poświęcają ogrom uwagi temu, by ich treści były, po prostu, najlepsze jak się da. Do wyboru zostaje coraz mniej dróg na skróty. Jest przez to trudniej. A zarazem - z punktu widzenia odbiorcy - lepiej.
Dodatkowym mini trendem nazwałbym wzrost zasięgów podcastów w Polsce. Uwielbiam to medium, 75 proc. konsumowanych przeze mnie treści to właśnie ta forma. Cieszę się widząc, jak nasz rodzimy rynek przyciąga coraz więcej ludzi przed mikrofony i - JESZCZE WIĘCEJ - przed głośniki :)
Prognoza na 2018 rok
Moja prognoza na 2018 rok jest dwojaka. Z jednej strony, niestety negatywna. Będzie trwał rozpoczęty w tym roku trend „brzydkiego" czyszczenia środowiska. Sporo firm pozywa lub odwraca się od partnerów medialnych za ich poglądy, a wielu twórców pozywa lub odwraca się od firm za nieetyczne zagrywki rynkowe. Facebook, YouTube i Instagram robią co mogą by „oczyścić” swoje gniazda z botów i niechcianych treści, ale w efekcie zaczepiają wielu influencerów na tyle drażliwie, że ci rozważają przenosiny gdzie indziej. Jeśli pojawi się nowy gracz na rynku (Amazon Video? Coś, o czym jeszcze nie wiemy?) może być wyjątkowo ciekawie. Branża reklamowo-mediowa bardzo urosła i, nie ukrywajmy, czasem nie zwracała szczególnej uwagi na to JAK rosła.
Teraz bardziej niż kiedykolwiek ważne będzie zwracanie uwagi na faktycznie istotne metryki oraz jakość. A z drugiej mam wrażenie, że czeka nas - znowu - najlepszy rok w historii. Powód jest prosty. Najlepsi twórcy, firmy i agencje uczą się być jeszcze lepsze, a każda nowa osoba w tej przestrzeni staje na ramionach gigantów, bo korzysta ze skumulowanego doświadczenia pokoleń wcześniej. A już teraz jest bardzo dobrze :)
Weronika Krzymińska, head of sales, Gamellon
Sukces roku
Sukcesem roku w Polsce jest debiut i rozwój Showmaxa - można różnie oceniać produkcje, które są tam dostępne, ale sama kampania marketingowa została poprowadzona bardzo dobrze i sprawiła, że marka stała się rozpoznawalna - w bardzo krótkim czasie z kompletnie nieznanej platformy, Showmax stał się marką, która zbudowała duży zasięg w social media wokół takich produkcji, jak „Ucho Prezesa” czy polska edycja „SNL”.
Jako światowy sukces wskazałabym akcję dosłownie sprzed kilku dni, czyli niezwykłą historię zwykłego chłopca, który spotkał się z prześladowaniem i dręczeniem w szkole - #IstandWithKeaton. Dzięki sile social media i pomysłowi jego matki, która zdecydowała się opublikować poruszające wideo z rozmową z Keatonem, chłopak otrzymał wsparcie od największych światowych gwiazd i celebrytów, a jego apel został obejrzany już ponad 20 milionów razy na FB.
Porażka roku
W Polsce to oczywiście kampania Tigera – abstrahując od samych kryzysowych wpisów w social media, jako kryzys oceniam przede wszystkim to, co się stało z całą kreacją wokół Tigera w social media. Oczywiście, wiele wpisów było absolutnie nie do zaakceptowania, jednak sama kreacja, pomysł na prowadzenie fan page’a wyróżniał się na tle innych marek i zyskał wielu fanów. Dzisiaj widzimy, że nowy sposób prowadzenia komunikacji jest bardzo zachowawczy i przede wszystkim bez pomysłu. Szkoda, że został zmarnowany potencjał marki.
Na świecie jako porażkę wskazałabym upadek Snapchata i jego absolutne zdetronizowanie przez Instagram. W świecie YouTube’a na pewno warto wskazać PewDiePie i to, jak ucierpiał jego wizerunek - w 2017 roku kojarzył się głównie z aferami związanymi z jego wypowiedziami w wideo, które przez wielu zostały odebrane jako rasistowskie. Możliwe, że dlatego nie zobaczyliśmy go obok kilkuset gwiazd YouTube’a w tegorocznym Youtube Rewind.
Człowiek roku
Człowiekiem roku w świecie polskiego YouTube’a jest według mnie Blowek, który konsekwentnie „rośnie” w statystykach - w 2017 roku udało mu się wskoczyć na podium pod względem największych kanałów w Polsce – awansował z czwartej pozycji na drugą i jest coraz bliżej pierwszego miejsca.
W 2017 roku według mnie nie ma człowieka roku, ponieważ był to de facto rok negatywnych bohaterów, którzy przyczynili się swoim zachowaniem do poruszenia ważnych tematów w debacie publicznej. Molestowanie seksualne czy mobbing nie schodziły z nagłówków artykułów w prasie i social media i przyczyniły się do kilku rewolucji w świecie kultury (case Kevina Spacey).
Kampania / projekt roku
Na świecie kampanią roku jest zdecydowanie akcja „#metoo”, którą nazwałabym jedną z lepiej poprowadzonych kampanii społecznych. Jeżeli chodzi o założenia akcji, to została ona przeprowadzona perfekcyjnie - jeszcze nigdy prosty hashtag nie osiągnął takich zasięgów na Facebooku.
Jeżeli chodzi o projekt roku w Polsce, to zwróciłabym uwagę na wzrost zainteresowania ze strony instytucji publicznych i ministerstw kampaniami, w których są angażowani youtuberzy. Kampania Ministerstwa Zdrowia („Profilaktyka, człowieku!”) jest dobrym przykładem nienachalnej kampanii, która ma trafić do młodych odbiorców. Zaangażowani do akcji youtuberzy, tacy jak Blowek, Stuu, Kaiko, Marcin Dubiel czy Trenuj z Krzychem, postarali się zgrabnie wpleść przekaz kampanii do swoich wideo i sprawić, aby pasował do charakteru ich kanałów.
Trend roku
Trendem roku, zarówno w Polsce, jak i na świecie jest diametralna zmiana charakteru Facebooka (zwłaszcza Messengera), jak i Instagrama - 2017 rok to wprowadzenie wielu zmian w tych social media, które z jednej strony mocno zniechęcają użytkowników (ale którzy de facto i tak są „skazani” na korzystanie z tych platform), a z drugiej ponownie zwiększają potencjał marketingowy FB i Instagrama. Reklamy i boty na Messengerze, planowane wprowadzenie śledzenia hashtagów na Instagramie oraz publikowanie na wallu zdjęć, polubionych przez naszych znajomych – to wszystko sprawi, że w 2018 roku wzrośnie marketingowa i społecznościowa potęga Facebooka i Instagrama.
Prognoza na 2018 rok
Jeżeli chodzi o prognozę, to można ją streścić jednym słowem - społeczność. Według mnie 2018 rok będzie skupiał się na coraz większym angażowaniu użytkowników w tworzenie społeczności w social media - nowe funkcje YouTube’a (takie jak nowa karta społecznościowa, dzięki czemu jeszcze bardziej platforma staje się social i pozwala być bliżej widzów, np. poprzez ankiety), zmiany na Instagramie – większość z nich opiera się na aspekcie społecznym. Cel to oczywiście jeszcze większe „uzależnienie” od siebie użytkowników i zwiększenie potencjału marketingowego kanałów social media - w dobie wszechobecnych reklam w internecie, reklamy, content marketing oraz influencer marketing przenoszą się do naszych najbardziej zamkniętych, prywatnych sfer social media - czy nam się to podoba, czy też nie.
Jeżeli chodzi o samego YouTube’a, to w 2018 roku będzie dalej postępować profesjonalizacja tego medium, poprzez tworzenie formatów w stylu „Lekko Nie Będzie”, „Bez pieniędzy” itp. Przyszły rok będzie również czasem youtuberów sportowych, zwłaszcza związanych z piłką nożną (takich jak „Trenuj z Krzychem”) - głównie ze względu na mistrzostwa świata. Z pewnością przyczyni się to do zwiększenia oglądalności takich kanałów oraz większej liczby kampanii marketingowych na kanałach sportowych.
Paweł Stano, prezes LifeTube
Wydarzenie roku
Świeżakowa gorączka
Nie ma chyba ani jednej osoby w Polsce, którą całkowicie ominęłaby „świeżakowa gorączka". Dla jednych oznaczała ona walkę o maskotki z Biedronki, a dla innych obserwację wyjątkowej wojny na „świeżość”, która odbiła się szerokim echem w mediach społecznościowych. O najpopularniejszym programie lojalnościowych w Polsce dyskutowano długo i głośno. Kampania „Gang Świeżaków”, przygotowana przez MEC i Duda Polska dla firmy Jerónimo Martins Polska, słusznie została w tym roku nagrodzona Złotym Effie.
Premiera Facebook Watch
Facebook w końcu ogłosił premierę długo wyczekiwanej usługi - Facebook Watch. Na razie „telewizję” na tej platformie testują mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, ale to z pewnością duży krok w kierunku budowania konkurencji dla innych serwisów wideo. 2-miliardowa społeczność skupiona na tej platformie dostanie dostęp do tysięcy materiałów (gotowych i tworzonych na żywo), zasubskrybuje ulubione serie dzięki funkcji watchlist i wymieni się wrażeniami wewnątrz dedykowanych grup fanów poszczególnych produkcji. Facebook czerpie inspiracje od YouTube i Netflixa - ta mieszanka w społecznościowej formie może bardzo dobrze się przyjąć. Czekamy na więcej!
Sukces roku
Biznesy youtuberów
W tym roku wielu twórców internetowych poszło o krok dalej i wykorzystało budowany przez lata wizerunek i rozpoznawalność do realizacji kolejnych celów - pozayoutube’owych. Przykładem mogą być autorzy kanału MaturaToBzdura, którzy stworzyli aplikację Quiz House i sukcesywnie ją rozbudowują we współpracy ze swoimi widzami. Na ten moment mogą się pochwalić wynikiem pół miliona pobrań apki. Na rozwój własnego biznesu zdecydował się także Radek Kotarski, który rozpoczął działalność wydawniczą. Najnowsza książka popularnego youtubera została wydana przez jego wydawnictwo Altenberg. Twórca samodzielnie zaplanował i zrealizował projekt od A do Z. Do promocji wykorzystał YouTube’a oraz pozostałe social media. Efekty były spektakularne - miliony łapek w górę oraz pozytywnych komentarzy, dziesiątki tysięcy sprzedanych egzemplarzy książki i ogromne wsparcie fundacji Pajacyk. Pod skrzydłami jego wydawnictwa na rynek trafiły już także książki dwóch popularnych youtuberek - Red Lipstick Monster oraz Arleny Witt.
Instagram wygrywa walkę ze Snapem
Od ponad roku obserwujemy zaciętą walkę o użytkowników pomiędzy Instagramem, a Snapchatem. W sierpniu ubiegłego roku serwis należący do Facebooka wprowadził funkcję Stories. W tym roku Instagram Stories cieszą się coraz większą popularnością i z dużym powodzeniem wypierają stories na pozostałych platformach, nawet tej, która była w tej materii pionierem. Korzysta z nich już 250 mln osób. Dla porównania, łączna liczba użytkowników Snapchata wynosi 173 mln. Wyraźnie widzimy, że internauci szukają dostępu do jak największej liczby społecznych funkcjonalności w jednym miejscu, a na ten moment w największym zakresie oferuje to Instagram.
Porażka roku
Błąd marki Tiger
Wszyscy z pewnością pamiętamy burzę, jaką wywołał post marki Tiger, zamieszczony na ich fanpage’u w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Całkowity brak szacunku i kompromitująca próba uzyskania rozgłosu przez prowokację. Pewnych granic nie wolno przekraczać. Trzymanie się zasady „nieważne jak, ważne żeby mówili” jest zgubne. Cieszy reakcja marki, która na falę hejtu odpowiedziała przeprosinami i decyzją o dofinansowaniu programu edukacyjnego - edukacja na pewno wielu się przyda.
Nietrafiony produkt Snapchata
To miał być wyjątkowy gadżet - must have użytkowników Snapchata. Po Snapchat Spectacles zostało jednak mgliste wspomnienie, a my zapomnieliśmy o nich, zanim w ogóle oficjalnie dotarły do Polski. Na wprowadzenie okularów, które łączą się ze smarftonem i pozwalają rejestrować obraz, czekaliśmy ponad rok. Co więcej, Snapchat mocno przeszacował popyt na swój produkt. Jak donosiły amerykańskie media, setki tysięcy niesprzedanych egzemplarzy utknęły w magazynach. To nie pierwszy raz, kiedy oczekiwania względem projektów Snapchata znacznie przerosły rzeczywistość.
Człowiek roku
Radek Kotarski
Na wyróżnienie z pewnością zasługuje Radek Kotarski, który w tym roku pobił rekord polskiego self-publishingu. Pierwszy nakład, ok. 15 tys. książek, został wykupiony w ciągu 5 dni od premiery! Zainteresowanie „Włam się do mózgu” jest ogromne, o czym świadczą m.in. pełne sale widzów na spotkaniach z autorem. Dodatkowo, Kotarski przekazał ponad 264 tys. zł na fundację Pajacyk. Taką siłę mają influencerzy!
Jeff Bezos
Człowiekiem roku jest dla mnie bezkonkurencyjnie Jeff Bezos. Znany przede wszystkim jako prezes Amazonu - firmy która rewolucjonizuje rynek zakupów takimi pomysłami, jak chociażby Amazon GO. Nie zapominajmy też o jego kosmicznym pomyśle - miejmy nadzieję, że dzięki niemu w przyszłym roku będziemy świadkami rozwoju turystyki kosmicznej! Bezos nie bez przyczyny w 2017 zdetronizował Billa Gatesa na liście najbogatszych ludzi świata według „Forbesa”.
Kampania / projekt roku
„Internet przechodzi do Play” i „Studio Konesera”
Na polskim rynku na wyróżnienie zasługuje przede wszystkim marka Play, która jako pierwsza w Polsce zdecydowała się na tak szeroko zakrojoną, długofalową współpracę z grupą twórców internetowych. 16 miesięcy, 28 influencerów i 45 milionów wyświetleń treści poświęconych marce na kanałach youtuberów - to tylko niektóre statystyki z kampanii „Cały internet przechodzi do Play”. Konsekwentnie realizowana strategia przyniosła spektakularne efekty, co pokazują nie tylko reakcje odbiorców, ale przede wszystkim liczby. W porównaniu do standardowych działań marketingowych prowadzonych przez markę w internecie, kampania z influencerami wygenerowała 3,2 razy więcej leadów, przyniosła 6 razy więcej rejestracji i była 3,5 razy tańsza (koszt dotarcia do jednego użytkownika) niż podobne kampanie bez wsparcia twórców.
Bardzo cieszy nas także sukces kampanii zrealizowanej przez agencję VML dla Samsung Polska we współpracy z DEM3000. Złota statuetka odebrana na tegorocznej gali Mixx Awards za Studio Konesera jest w pełni zasłużona!
Premiera / debiut / nowość roku
Lord Kruszwil i „Ucho Prezesa”
W tym roku na polskim YouTube chcielibyśmy wyróżnić dwa projekty. Wyjątkowo głośny był debiut Lorda Kruszwila. Jego pojawienie się na platformie wywołało lawinę komentarzy, zarówno pozytywnych, jak i krytycznych. Oryginalne i dość kontrowersyjne treści szybko zapewniły twórcy miejsce w „na czasie” i jeszcze większy rozgłos. W ciągu 5 miesięcy youtuber zdobył 500 tys. subskrypcji. O crossa z nim zabiegali twórcy, którzy z sukcesem tworzą na YouTube od lat. Wobec twórczości Lorda Kruszwila trudno pozostać obojętnym.
Drugi to sukces „Ucha Prezesa” - świetny dowód na to, że YouTube oglądają dzisiaj wszyscy, nie tylko najmłodsi! Publikowane na tym kanale treści są kierowane do dorosłej grupy widzów, o określonych poglądach politycznych, a na ten moment „Ucho Prezesa” subskrybuje ponad 440 tys. osób. Serial komediowy, który miał premierę w styczniu 2017 roku, okazał się być strzałem w dziesiątkę, zarówno jeśli chodzi o format, jak i miejsce jego publikacji.
Fidget Spinners - must have 2017
Chyba nikt nie spodziewał się, że gadżet, który w założeniu ma pełnić funkcję terapeutyczną, stanie się hitem na tak ogromną skalę. Na pewno nie śniło się o tym Catherine Hettinger, która zaprojektowała go w latach 90., a po latach braku większego zainteresowania, zrezygnowała z patentu. Od momentu, w którym magazyn „Forbes” okrzyknął Fidget Spinners „must-have toy office 2017”, w mediach społecznościowych zaczęło pojawiać się coraz więcej wzmianek na ten temat. Fidget spinner królował oczywiście przede wszystkim YouTube - sztuczki z wykorzystaniem gadżetu prezentowali mali, średni i najpopularniejsi influencerzy. Nikogo nie zaskakiwały nawet 24-godzinne sesje live z fidget spinnerem w roli głównej. Czekamy na kolejną zabawkę, która wywoła tyle zamieszania w 2018 roku!
Trend roku
Nie tylko topowe gwiazdy w kampaniach marek
W tym roku obserwowaliśmy rosnące zainteresowanie marek współpracą z mniej zasięgowymi (10-100 tys. subskrybentów), ale mocno wyspecjalizowanymi influencerami. Obecnie na YouTube powstaje coraz więcej kanałów skierowanych do wąskich grup docelowych. Prawie każda marka jest w stanie znaleźć na tej platformie niszę tematyczną, w którą najlepiej się wpisuje. Współpraca z mniejszym twórcą, ale bardzo angażującym i docierającym dokładnie do grupy docelowej marki, często okazuje się dużo efektywniejsza, niż ta realizowana z topowymi gwiazdami. Co ważne, jak wynika z analizy danych naszej sieci, na małych i średnich kanałach sukcesywnie rośnie watchtime, a więc utrzymanie uwagi widza również na treściach poświęconych markom stale się wydłuża.
Społeczność wspiera ulubionych twórców
W ostatnim czasie coraz więcej twórców internetowych umiejętnie angażują fanów w proces tworzenia swoich produkcji czy związanych z nimi produktów. Przykładem może być iluzjonista Y, który po raz trzeci zdobył zewnętrzne finansowanie dla swojego projektu. Podczas ostatniej kampanii na platformie crowdfundingowej zgromadził ponad 270 tys. zł m.in na wydanie kolejnej serii własnych, sygnowanych jego imieniem kart. Innym przykładem jest Grupa Filmowa Darwin z rekordem na Patronite - w ciągu 4 godzin po uruchomieniu zbiórki zebrali 10 tys. zł na nową produkcję filmową, a obecnie wspiera ich 1215 patronów kwotą 25145 zł/mies.
YouTube dodaje funkcje społecznościowe
Facebook rozszerza swoje działania o platformę wideo, a YouTube rozbudowuje funkcje społecznościowe. Serwis internetowy Google’a coraz większy nacisk kładzie na umożliwienie youtuberom zacieśniania relacji z widzami wewnątrz platformy. Testowana obecnie zakładka „Społeczność” to przede wszystkim szansa dla twórców na zatrzymanie widza na dłużej na swoim kanale, a także narzędzie wspomagające dialog z odbiorcami, których można zaangażować w tworzenie nowych treści np. poprzez publikację ankiety dotyczącej tematu kolejnego odcinka. W serwisie trwają także testy Stories, które dobrze znają użytkownicy Instagrama i Snapchata. Zmiana charakteru YouTube’a na bardziej społecznościowy wynika oczywiście z chęci wydłużenia czasu spędzanego przez użytkowników na tej platformie i silniejszego wykorzystania statusu subskrybenta - osoby, która z platformą jest już związana.
Prognoza na 2018 rok
Strategiczne współprace z influencerami
Spodziewamy się, że w nadchodzącym roku kolejne marki pójdą śladami Play czy Coca-Coli i zaplanują długofalowe współprace z influencerami. Tworzenie silnych ambasadorów wśród twórców internetowych jest możliwe dzięki strategicznym działaniom, w ramach których youtuber i jego widzowie wspólnie poznają produkty marki i przechodzą drogę „od zwykłego użytkownika do eksperta”. Pozwala to zbudować społeczność, która „czuje” markę oraz jej idee. Konieczne jest do tego zaufanie do influencera i pozwolenie mu na swobodę działania, tak aby tworzył materiały szyte na miarę swojej grupy docelowej. Mamy nadzieję, że kolejne marki przekonają się do takiego, zdecydowanie najefektywniejszego podejścia.
Kanały własne marek
Silnym trendem w influencer marketingu będzie także tworzenie przez marki własnych, lojalnych społeczności na YouTube. Trudno znaleźć firmę, która nie prowadziłaby fanpage’a na Facebooku, w niedługim czasie marki przekonają się, że podobnie powinny postępować z kanałami na YouTube. Taki projekt to duża inwestycja, która wymaga jasno określonych celów i bazującej na nich koncepcji kreatywnej. Jednak własna „telewizja” to miejsce, w którym możemy najlepiej przekazać misję firmy i jej wartości.
Rywalizacja YouTube’a i Facebooka
W przyszłym roku z pewnością usłyszymy więcej o Facebook Watch. Zuckerberg będzie rozwijał platformę wideo w największym serwisie społecznościowym świata i ustrukturyzuje konsumpcję treść filmowych, które do tej pory zalewały bezpośrednio nasze news feedy. Skupienie zainteresowania Facebooka wokół wideo sprowadza się do rywalizacji z YouTube’em, który od lat utrzymuje pozycję lidera w tej kategorii. Obie platformy będą kładły nacisk na tworzenie dłuższych, profesjonalnych treści i budowanie najlepszego kontekstu reklamowego dla marek.
Karol Wyszyński, prezes Los Videos
Wydarzenie roku
Inwestor w Grupie Abstra
Adpocalypse - utrata pieniędzy przez topowych youtuberów.
Sukces roku
Przemiana wizerunku Gimpera i stworzenie nowego show: „Lekko nie będzie”.
Serial „Nieprzygotowani”.
PewDiePie - za przetrwanie kryzysu związanego z publikacją „WSJ” i ucieczką klientów.
Porażka roku
YouTube
- brak jasnych informacji dot. algorytmów,
- brak jasnych reguł dot. monetyzacji,
- nieodpowiednie treści dla dzieci.
Facebook:
- freebooting,
- niska jakość obsługi użytkowników,
- ucinanie zasięgów organicznych.
Człowiek roku
Red Lipstick Monster za pierwszy milion subskrypcji na kobiecym kanale YouTube.
Susan Wojcicki za konsekwencje, utrzymywanie dobrych relacji z twórcami i otworzenie własnego kanału YouTube.
Kampania / projekt roku
GF Darwin w kampanii Banku Zachodniego WBK „"Wygrywasz co chcesz”. Twórcy z GF Darwin pokazali, jak w kreatywny sposób włączyć się w kampanię banku.
„Między nami jest chemia” - prawdopodobnie pierwsza na świecie kampania edukacyjna, która może zastąpić pomoce naukowe. Przygotowana przez dr. Tomasza Rożka z „Nauka. To Lubię”, a której mecenasem jest firma Synthos.
Premiera / debiut / nowość roku
„Szparagi - musical” - bardzo odświeżająca produkcja.
„Lekko nie będzie - show” - udane połączenie „youtubowości” z jakością telewizyjną.
Kanał Susan Wojcicki - po bardzo krytycznym przyjęciu przez widzów, wierzę w nowe otwarcie.
Trend roku
Transmisje live na FB i YT.
Wzrost znaczenia Instagrama.
Ucieczka użytkowników ze Snapchata.
Prognoza na 2018 rok
Mam nadzieję, że nowa wtyczka YouTube’a „Społeczności" wprowadzi trochę pozytywnego zamieszania i da twórcom więcej możliwości na interakcje z widzami.
Wierzę, że szefostwo YouTube’a w końcu pójdzie po rozum do głowy i podzieli się informacjami na temat działania algorytmów, tak by twórcy mogli zrozumieć dlaczego niektóre filmy „żrą”, a inne nie. Wierzę w rozwój wideo live i możliwość komunikacji w czasie rzeczywistym, więc w tym aspekcie upatrywałbym największego pola do popisu. Mam nadzieję, że pojawi się więcej projektów takich jak: „Testerzy Jakości” (TUV Rheinland Polska) czy „Make up in the City” (Maybelline), które dostarczają wiedzy, w przystępny sposób. I coraz więcej firm zacznie tworzyć swój własny content wideo.
Łukasz Skalik, dyrektor zarządzający Video Brothers
Wydarzenie roku
To był najbardziej niespokojny rok w historii YouTube’a. Najpierw - zerwanie współpracy Disneya z PewDiePie i redukcja partnerów Maker Studios - jednego z największych MCN-ów globu. Następnie pod presją reklamodawców YouTube przeprowadził zmiany w algorytmach, wywołując tym samym tąpnięcie w zarobkach. Demonetyzacja m.in. w postaci „żółtego dolara” dotknęła szczególnie twórców za oceanem, których dochody w większym stopniu niż w Polsce zależą od AdSense. Całą sytuację ochrzczono pieszczotliwie mianem „ADpocalypse”.
Bardziej lokalnie - na jesieni obserwowaliśmy odejście kanałów Grupy Abstra z MCN LifeTube. W momencie pozyskania inwestora, utworzyli oni własną agencję, z licencją „own operated” umożliwiającą grupowanie kanałów YouTube. Dwa lata wcześniej ten sam szlak przetarł Sylwester Wardęga. Koniec roku przyniósł informację o planach zamknięcia Epic Makers - sieci partnerskiej Agory, najstarszego MCN w Polsce. Z rynku znika też kilka platform blogowych.
Sukces roku
W Polsce - „Ucho prezesa” i fenomen tego serialu. Co by nie mówić o produkcji, swoją historię zaczęła na YouTube i trafiła w gusta bardzo szerokiego audytorium. Konkurowało kilka stacji, ale finalnie serial przejął Showmax, który zakupił również prawa do innej produkcji internetowej - „Egzorcysty” Bartoszka Walaszka (autora m.in. „Kapitana Bomby” i „Blok Ekipy”). Showmax ogólnie bardzo dobrze podchwytuje trendy w internecie i całkiem nieźle radzi sobie z przyciąganiem widowni do swojej platformy. W profesjonalną koprodukcję weszła inna platforma wideo - CDA.pl, która partycypuje w kosztach najnowszego sezonu bajki „Mami Fatale” produkowanego przez Studio Miniatur Filmowych.
Sukcesem globalnym był i jest rosnący w siłę profesjonalny e-sport, który stanowi coraz bardziej obiecujący sektor cyfrowego biznesu. W marcu YouTube zawarł porozumienie z e-sportową ligą ECS i stał się wyłącznym nadawcą rozgrywek wcześniej nadawanych na platformie Twitch. Łączna pula nagród w jednym sezonie sięgała 3,5 mln dolarów. To największa inwestycja YT w segmencie elektronicznej rozrywki.
Porażka roku
Na świecie laur w tej kategorii należy się kanałowi Susan Wojcicki. W kontekście problemów twórców z ograniczeniem zasięgów, zarobków i wahaniami algorytmu – oderwane od rzeczywistości produkcje szefowej YouTube’a zostały przyjęte przez twórców jako faux pas.
W naszym kraju zdecydowanie MUX-8. Ciężko usprawiedliwiać porażkę na tym polu wyłącznie słabym zasięgiem technicznym i brakiem obecności TVP na ósmym multipleksie, bez zwrócenia uwagi na fatalną ofertę programową stacji naziemnych. Media interaktywne, które pozyskały koncesje, wcześniej przodowały w krytyce telewizji. Tymczasem wchodząc na MUX-8 jedyne co pokazały, to odgrzewanie kotletów i powielanie schematów. Niektórzy już pozbyli się problemu - inni jeszcze szukają nabywców albo zwalniają i optymalizują, aby przetrwać. Dość kosztowna lekcja pokory.
Jeszcze mała łyżka dziegciu w beczce miodu: TOP10 najchętniej oglądanych klipów na polskim YouTube w 2017. W zestawieniu znalazły się aż cztery parodie popularnej piosenki. Słowem, twórczość odtwórcza. Bardziej niż niewinne covery martwi nasilające się kopiowanie pomysłów. Kiedy „youtuber” zostanie przyłapany na plagiacie - widownia często jeszcze broni delikwenta lepszym wykonem od oryginału. Prawa autorskie nie są tu ważne. Będąc popularnym, więcej można. Nie idźmy tą drogą.
Człowiek roku
Zygmunt Solorz-Żak. Trochę inna bajka, ale decyzje tego pana niosą skutki dla całej branży mediów w Polsce. Mimo że nie jestem w targecie programowym Polsatu, to ruchy inwestycyjne podziwiam. To jest patrzenie za horyzont. Nie o rok, tylko przynajmniej o dekadę.
Kampania / projekt roku
G.F. Darwin z Bankiem Zachodnim WBK („Wygrasz co chcesz!”). W trakcie trwania akcji klip z lokowaniem widniał na pierwszym miejscu karty „na czasie” polskiego YouTube. Nie pamiętam, żeby produkcja z tak silnie wyeksponowaną marką, wspięła się tak wysoko w rankingu.
Przykładem spoza YouTube’a była kampania „#autoplay” portalu Interia.pl z udziałem 12 influencerów. W ramach działań powstało 8 formatów złożonych łącznie z 200 odcinków. Wszystkie epizody zostały wyemitowane na stronie głównej trzeciego największego portalu w Polsce, generując kilkanaście milionów wyświetleń. Jedna z serii akcji (Gaming Lab), zdobyła nagrodę na Grand Video Awards 2017.
Premiera / debiut / nowość roku
Na świecie - eksperymenty Nielsena z doliczaniem do ratingów danych z serwisów Hulu i YouTube TV oraz wprowadzenie obligatoryjnej bariery 10 tys. wyświetleń, aby ubiegać się o udział w programie partnerskim YouTube’a.
W Polsce - premiera Showmaxa i popularyzacja Netflixa. Pewnym zaskoczeniem są też plany właścicieli CDA.pl związane z debiutem na NewConnect, gdzie chcą sprzedać akcje za ponad 5 mln zł, aby rozwijać projekt w kierunku legalnych treści pełnometrażowych. Serwis ma 75 tys. płatnych subskrybentów oraz swój własny program partnerski dla twórców.
Trend roku
Próba mierzenia internetowego wideo przez firmy telemetryczne. Na razie bezskutecznie.
Wyrównanie konsumpcji wideo on-line między mobile a desktopem. Krótki obraz oglądamy na komórkach, a długie formy na komputerach stacjonarnych albo smart TV (w Wielkiej Brytanii już 20 proc. wyświetleń YouTube’a pochodzi z aplikacji na telewizorach). Myślę, że ta proporcja się utrzyma. Filmu w ultra HD nie obejrzymy na telefonie, analogicznie - małych wagowo klipów nie będzie nam się chciało odpalać z poziomu pilota.
W kontekście mobile - umacnia się wertykalne wideo, do tej pory traktowane po macoszemu. Tymczasem responsywność do obrazu pionowego już jest grana w aplikacji mobilnej YouTube’a. BBC idzie nawet dalej, ogłaszając zamiar produkcji treści wideo do serwisów internetowych tylko w formacie wertykalnym.
Rosnąca specjalizacja produkcyjna MCN-ów, które na całym świecie odchodzą od modelu grupowania kanałów na rzecz ich produkcji. W efekcie na naszym rynku pojawiło się dużo nowych seriali internetowych oraz formatów cyklicznych. Zakładając, że YouTube jest dostępny w blisko 80 językach, co obejmuje 95 proc. wszystkich użytkowników internetu, jako Video Brothers pilnujemy, aby zdecydowana większość naszych przychodów pochodziła z kanałów premium skierowanych na rynki zagraniczne oraz z obrotu licencjami. Natomiast wśród naszych lokalnych partnerów - główny trzon działań stanowi produkcja treści we współpracy z youtuberami oraz zarządzanie repozytoriami i wspieranie zasięgowe kanałów wyspecjalizowanych, jak m.in. popularno-naukowe, treści muzyczne oraz dla najmłodszych – związanych z aplikacją YouTube Kids. Unikamy typowych daily-vlogów lub osób produkujących wyłącznie w oparciu o obraz z gier. Podobny trend zauważamy w wielu globalnych sieciach partnerskich.
Prognoza na 2018 rok
Po latach prosperity i niekończących się wzrostów, YouTube dostał lekkiej zadyszki. O mechanizmy autoregulacji i kontroli treści apelują kolejne marki. Serwis miał „zjeść” telewizję, tymczasem nie zadbał w wystarczającym stopniu o ochronę najmłodszych oraz aktywne usuwanie nieodpowiednich treści, co w przypadku tradycyjnych mediów jest standardem. W odpowiedzi na wycofujących się reklamodawców YouTube zapowiedział zatrudnienie 10 tysięcy osób do moderacji i usuwania „szkodliwych” treści. Jeśli ADpocalypse naruszyło obecny od lat status quo monetyzacji, to nadgorliwość moderatorów i poprawność polityczna może zburzyć trzon platformy - niezależność.
W tym samym czasie, w którym YT boryka się z kłopotami, straty odrabiają media linearne. Już widać po wzrostach reklamy na telewizję w USA, że starsze media łatwo pola nie oddadzą. Stacje coraz mocniej wchodzą ze swoją ofertą do internetu oraz na smart TV. Model biznesowy platform VOD, w którym do udziału w tworzeniu serii zapraszani są twórcy z YouTube’a, pokazuje, że ten drugi stanowi inkubator talentów. Było widać to wyraźnie na przestrzeni tego roku - najlepsze projekty finalnie trafiały pod strzechy mediów linearnych albo na inne konkurencyjne platformy. YT będzie musiał wymyślić, jak zatrzymywać twórców i nie stać się jedynie trampoliną dla karier w innych obszarach mediów.
Trzeba też zadać sobie pytanie o przyszłość sieci wielokanałowych na polskim rynku w kontekście planów zamknięcia najstarszej z nich. Osoby krytycznie wyrażające się o podmiotach tego typu najczęściej są z nimi związane (przypomnę w tym miejscu, że obecnie ponad 60 proc. ruchu wewnątrz platformy YT pochodzi z kanałów zgrupowanych w ramach MCN), jednak gdyby kanały takich twórców zostały odłączone z dnia na dzień i pozostawiane bez osłony MCN - po otrzymaniu roszczeń szybko chciałyby do nich wrócić. Udział w MCN to trochę jak polisa ubezpieczeniowa. Jeśli wykluczy się ryzyko – faktycznie nie ma sensu płacić procentu agencji. Do czasu „pożaru”. Wiedzą tylko ci, którzy otrzymali błędne roszczenia do wideo lub ścieżek audio, blokadę live-stream lub przypłacili utratą kanału albo wyłączeniem monetyzacji. W skali zasięgu, jakim dysponuje YouTube, a jest to ponad półtora miliarda użytkowników miesięcznie - łatwo wyobrazić sobie implikacje scenariusza, w którym każdy twórca otrzymuje dostęp np. do narzędzia contentID.
W ostatnim roku YT odebrał sporo licencji wielokanałowych, porządkując i mocno dyscyplinując globalny rynek. Pole do nadużyć jest tu zbyt duże, aby działać bez odpowiedniej walidacji i selekcji aplikujących. Sieci wielokanałowe przejmują część kompetencji YouTube’a i reprezentują go przed twórcami, biorąc na siebie ciężar działań związanych m.in. z implementacją nowych rozwiązań, suportem technicznym czy funkcjami niedostępnymi dla niezależnych twórców, szczególnie w obszarze muzyki czy filmów pełnometrażowych. Porównując ten model działania do poziomu obsługi np. ze strony Facebooka, z którym łączność sprowadza się do polemiki z botem – naprawdę mimo wielu wad, YouTube na tym tle obiektywnie wypada znacznie lepiej.
Lidija Vukić, członek zarządu i head of talents w sieci partnerskiej TalentMedia
Wydarzenie roku
Kanał Ewy Red Lipstick Monster jako pierwszy kanał kobiecy na polskim YouTube zdobył 1 mln subskrypcji i to bez wątpienia należy uznać za ogromny sukces w Polsce. Warto dodać, że obserwujemy ogólny wzrost popularności kanałów prowadzonych przez kobiety, bo kolejną rekordzistką, która przebiła granicę 1 mln subskrypcji jest Zuzanna Borucka. Zarówno Ewa Red Lipstick Monster jak i Zuzia są teraz jednymi z najpopularniejszych YouTuberek w Polsce, swoim profesjonalizmem, jakością tworzonych treści i kreatywnością wyznaczają trendy, ale i wysoko ustawiają poprzeczkę, którą nie będzie tak łatwo przeskoczyć. Obie udowadniają, że tematyka lifestyle i beauty ma się świetnie i zyskuje coraz więcej fanów. Ten trend będzie się umacniał.
W tym roku świat zachwycił się piosenką Despacito, która była najchętniej oglądanym przebojem na YouTube i pobiła wszelkie rankingi wyświetleń. Ten sukces odbił się również mocno na rodzimym YouTube – numer doczekał się przeróbek, które także stały się hitami. I tu wspomnę sukces Kabaretu Czwarta fala i szalenie popularnej przeróbki Despacito – Wieśka Tico, która na tę chwilę ma już ponad 34 mln wyświetleń i trafiła na 2 miejsce zestawienia YouTube Rewind, jako jeden z najpopularniejszych filmów na polskim YouTube w 2017 roku.
Sukces roku
Sukces odniosła cała branża zajmująca się influencer marketingiem. Potwierdza to fakt, że coraz więcej kampanii z udziałem influencerów jest nie tylko nominowanych w branżowych nagrodach jak np. Effie Awards czy Mixx Awards, ale też zdobywa te nagrody! W tegorocznym konkursie Effie było kilka kampanii z udziałem YouTuberów, które zgarnęły statuetkę, m.in. genialna kampania Discovery promująca czwarty sezon Złomowisko.pl z Cyber Marianem, ŚmiechawąTV, Chwytakiem czy Studio Tymbark, które prowadzą znani influencerzy jak JDabrowski, SKKF, Zuzanna Borucka i Czokled.
Ten rok należał też do Kylie Jenner, której udało się zbudować makijażowe imperium warte ponad 420 milionów dolarów.
Porażka roku
Myślę, że wszystkich zaskoczyła decyzja Agory o zamknięciu sieci Epic Makers, która była najstarszym MCNem w Polsce. Niektórzy prognozują, że czas takiego klasycznego modelu jak MCN się kończy, ale uważam, że to przesadzone prognozy. Na pewno sieci będą musiały rozszerzać zakres świadczonych usług dla zrzeszonych influencerów i dostarczyć im realnego wsparcia. Wraz z profesjonalizacją tworzonych treści, coraz więcej twórców potrzebuje pomocy produkcyjnej, studia, operatorów, scenarzystów czy kierowników planów. MCNy będą musiały odpowiedzieć na te potrzeby.
Szerokim echem odbiło się zerwanie współpracy Maker Studio Disneya z jednym z najpopularniejszych influencerów na świecie PewDiePie. W konsekwencji Disney mocno ograniczył działania Maker Studio. To pokazuje, jak duże znaczenie ma opinia internetowych liderów, ale może to być też lekcja (proszę wybaczyć mi nieco mentorski ton 😉), że wraz z popularnością rośnie odpowiedzialność.
Człowiek roku
Osoby roku to według mnie Blowek i Cyber Marian, których popularność ogromnie wzrosła, co się przełożyło na zwiększenie ilości propozycji ze strony marketerów, a w efekcie świetne i nagradzane kampanie, jak choćby wspomniana już kampania dla Discovery, która promowała najnowszy sezon serialu Złomowisko.pl. Kampanie z udziałem Blowka i Cyber Mariana były zrealizowane na najwyższym poziomie, co też obrazuje, jak bardzo ten rynek się profesjonalizuje.
W światowym rankingu tytuł człowieka roku należy się Lilly Singh znanej jako Superwoman. Jej kanał na YouTube subskrybuje prawie 13 milionów osób, dzięki czemu trafiła do czołówki największych kanałów na świecie oraz do TOP 10 listy Forbes jako jedna z najlepiej zarabiających gwiazd YouTube. Nie ma w tym roku słynnej Zoelli, tym samym Lilly jest jedyną kobietą w zestawieniu. Z kolei wśród męskich influencerów człowiekiem roku jest według mnie gamer DanTDM, który zdetronizował PewDiePie i zajął 1 miejscu wśród najlepiej zarabiających YouTuberów na świecie, osiągając przychody na poziomie 16,5 mln dolarów rocznie. Filmy na jego kanale w 2017 roku miały ponad 10 bilionów wyświetleń, a sam kanał subskrybuje pond 16 milionów widzów. Taka siła oddziaływania i zasięgi robią wrażenie. Ale warto dodać, że zarówno Lilly jak i DanTDM mocno w tym roku wyszli z działalnością poza YouTube.
Kampania / projekt roku
W Polsce na uwagę zasługuje świetna kampania Play i teledysk z YouTuberami dla Wielkiej Orkiestry Świątecznej pomocy pt. „Stary Człowiek i Może", którego twórcą był Człowiek Warga, autor kanału Z Dupy. Firma Play za każde obejrzenie teledysku przeznaczyła określną kwotę na rzecz fundacji.
Wśród światowych kampanii bez zastanowienia wymienię akcję Samsunga i Casey`a Neistata – „Do what you can`t”, która pokazuje, że im więcej swobody twórczej marketer pozostawia YouTuberowi tym ciekawsza, bardziej autentyczna i angażująca kampania powstanie.
Premiera / debiut / nowość roku
Ciekawą nowością jest wydana właśnie płyta pt. Nowa Fala, którą nagrał jeden z najpopularniejszych muzycznych twórców na polskim YouTube - Young Multi. Jego działalność udowadnia, że influencerzy z sukcesem migrują też do innych dziedzin, w jego przypadku do branży muzycznej.
Po przerwie od medialnego szumu w wielkim stylu powróciła Michelle Phan. Popularna w USA influencerka (8 mln subskrypcji), tym razem z sukcesem przeprowadziła relaunch stworzonej przez siebie linii kosmetyków EM Cosmetics.
Trend roku
Niesamowite tempo wzrostu i popularności platform dla młodzieży jak Musical.ly, Live.ly. Dla marketerów otwiera to nowe możliwości dotarcia do młodej widowni z autentycznym, wartościowym przekazem, którego oczekują. Statystyki są nieubłagane, większość młodych ludzi używa AdBlocka, a w najlepszym wypadku ignoruje kierowane do nich reklamy. Umiejętne wykorzystanie platform, które wymuszają tworzenie „swojskich” i przekonujących treści, będzie kluczem do większego zaangażowania młodych konsumentów w opowieść o naszej marce.
Prognoza na 2018 rok
W roku 2018 spodziewam się jeszcze większej profesjonalizacji treści tworzonych przez influencerów. Rynek robi się coraz bardziej konkurencyjny także dla nich. Marketerzy mają coraz większy wybór wśród twórców, a to wymusi profesjonalizację i jeszcze większą kreatywność i oryginalność w tworzeniu contentu. Z pewnością wzrośnie znaczenie formatów live na Facebooku i YouTube, podobny trend obserwujemy na świecie. Dalej będzie się umacniała popularność platform Musical.ly, Live.ly. Ale warto podkreślić, że jakkolwiek treści będą coraz bardziej profesjonalne, nie oznacza to, że będziemy rezygnować z autentyczności przekazu, sztuką będzie umiejętne połączeniu obu elementów. I takie kampanie będą miały szanse na kolejne statuetki Effie.
Maciej Pietrukiewicz, influencer marketing manager w LiquidThread
Wydarzenie roku
Na świecie: Instagram Stories przegania Snapchata w liczbie użytkowników - w zasadzie potwierdziło to jedynie to, czego mogliśmy się spodziewać od momentu launchu InstaStories: mechanizmy, które znaliśmy ze Snapchata, w połączeniu z dużo wygodniejszym UX i ogromną bazą użytkowników stanowią mieszankę wybuchową. Przede wszystkim przekonały do siebie tych użytkowników, których w Snapchacie odpychał właśnie mało intuicyjny interfejs. Stories weszły też na stałe do arsenału świadczeń oferowanych markom przez influencerów i stały się zarazem świetnym rozwinięciem contentu publikowanego przez nich na Instagramie.
W Polsce: Bogusław Leśnodorski, Maciej i Olek Wandzel inwestują w Grupę Abstra. Efekty tej decyzji będziemy oglądać w ciągu kilkunastu kolejnych miesięcy, ale z pełną świadomością można powiedzieć, że kreatywność i know how chłopaków z Grupy Abstra zasilony zastrzykiem 2-4 mln zł zaowocuje kolejnymi mocnymi, wyprodukowanymi przez nich kanałami na polskim (i nie tylko, bo youtuberzy planują ekspansję zagraniczną) YouTube.
Sukces roku
Na pewno warto docenić Play za ich działania z influencerami. Oczywiście dysponują ogromnymi budżetami przeznaczanymi na ten cel, ale dużym wyzwaniem jest tworzyć takie kampanie, które wyznaczają nowe standardy w influosferze, a jednocześnie cechują się wysoką efektywnością działań. Zresztą niedawno Play otrzymał srebrne Effie za swoją kampanię „Gamers gonna play”, w której 10 popularnych gamerów pojawiło się na limitowanej serii starterów operatora - zgłaszający musieli zatem udowodnić, że zaangażowanie influencerów w wydatny sposób przełożyło się na aktywacje nowych numerów, co zresztą potwierdził rzecznik Play.
Ta sama marka zrealizowała także kampanię „Internet przechodzi do Play”, gdzie znów dostaliśmy potwierdzenie jej skuteczności. Akcja, która w dużej mierze oparta była o działania z influencerami (wychodzące czasem daleko poza ich tradycyjne kanały komunikacji), zapewniła 6 razy więcej rejestracji i 3,2 razy więcej leadów niż w przypadku standardowych kampanii. Koszt dotarcia do odbiorcy? 3,5 razy niższy niż w przypadku standardowych działań marketingowych.
Porażka / rozczarowanie roku
Coraz więcej marek inwestuje w influencer marketing nawet setki tysięcy złotych rocznie, ale nadal wielu z nich brakuje rozeznania, jaki cel dla działań influencerskich ustalić i jak go mierzyć. Intuicyjnie wiemy, że influencerzy działają, ale standardowe statystyki, jak liczba interakcji czy zasięg, nie wykażą nam np. w jakim stopniu zbudowaliśmy świadomość na temat naszego produktu, który influencer zadziałał najlepiej, czy udało nam się wytworzyć purchase intent lub jak fani danego twórcy rzeczywiście odbierają naszą kampanię.
W kontekście wielkich budżetów na kampanie ukierunkowane na brand awareness (czyli to, co influencerzy robią najlepiej) czasami warto przeznaczyć te kilka(naście) procent na np. przeprowadzenie badania na osobach, do których dotarła nasza kampania, aby sprawdzić, czy rzeczywiście odnieśliśmy sukces czy jedynie przepalamy budżet.
Człowiek roku
G.F. Darwin. Praktycznie wszystko, czego się dotkną, zamienia się w złoto - niezależnie czy mamy do czynienia z wideo, które zostało stworzone od a do z na własną rękę czy też powstało na zlecenie klienta. W zasadzie nie ma między nimi żadnej różnicy, bo w obu przypadkach mówimy o najwyższej jakości produkcji w Polsce, olbrzymiej kreatywności i nieszablonowych pomysłach oraz wiernej publice. Darwini opanowali do perfekcji sztukę tworzenia angażującego contentu i ciężko sobie wyobrazić, aby robili to jeszcze lepiej. Widzę, że marki coraz mocniej przekonują się do nich, ale nadal czekam, aż ktoś w pełni wykorzysta ich ogromny potencjał.
Serwis / kampania / projekt roku
Tym, co zwróciło uwagę wielu osób, było zdecydowanie stworzenie przez popularnego streamera i komentatora e-sportu Izaka we współpracy ze Spritem drużyny Izako Boars. Jest to kolejny etap wprowadzania napoju do świata gamingu i co może robić wrażenie, to cierpliwość, z jaką budowany jest wizerunek Sprite’a wśród tej części konsumentów. Jednocześnie za sprawą marki odbiorcy otrzymali konkretną wartość, czyli właśnie drużynę, na którą czekali, a sam brand otworzył sobie furtkę do mocniejszej ekspozycji samego produktu, pojawiając się wszędzie, gdzie znajdują się członkowie Izako Boars. Przykład świetnej symbiozy i współpracy, na której mogą zyskać wszystkie strony.
Innym świetnym case'em było chociażby „Studio Konesera”. Świetnie stworzona seria wideo, w której gośćmi są m.in. Grzegorz Krychowiak, Michał Milowicz, Jarosław Boberek, ale to właśnie prowadzący, popularny youtuber DEM300 kradnie całe show. On i produkt Samsunga - Smart TV, którego funkcje są pokazane w kapitalny, naturalny dla produkcji Dema, sposób. To w dużej mierze zasługa tego, że humor i koncept oparto właśnie na influencerze, który jest niesamowicie autentyczny, nie tylko dla swoich fanów.
Prognoza na 2018 rok
Cały rynek influencer marketingu mocno rośnie: w 2018 będziemy mieli ponownie większe budżety i coraz więcej marek regularnie realizujących działania z twórcami. To będzie wymagało mocniejszego researchu, aby docierać do mniej eksploatowanych przez brandy influencerów oraz coraz to kreatywniejszych sposobów na kampanie z nimi. Można spodziewać się na pewno kilku odważniejszych projektów z zakresu gamingu, gdyż wiele marek przez ostatnie dwa lata tworzyło podwaliny pod takie mocniejsze wejście jak w przypadku Sprite czy Play w tym roku. Czekamy również na nowe kanały brandowe na YouTube wykorzystujące na stałe influencerów w swojej komunikacji - wymaga to sporych nakładów finansowych, ale przypadki Castoramy, Tymbarku czy Lidla udowadniają, że warto postawić na taki rodzaj komunikacji.
Więcej graczy na rynku oznaczać też będzie więcej kampanii, dlatego aby zachować wiarygodność coraz większa liczba twórców będzie się decydowała na roczne kontrakty na wyłączność, na czym w zasadzie wszystkie strony mogą jedynie skorzystać. Liczę również na kilka ciekawych debiutów na polskim YouTube wśród twórców, co zaowocuje zagospodarowaniem kilku nisz, na które nadal jest ogromne zapotrzebowanie. To będzie bardzo ciekawy rok!
Maciej Trojanowicz, head of strategy w Szeri Szeri
Wydarzenie roku
Skandal, który z Hollywood szybko trafił do Polski - zaczęło się od Harveya Weinsteina i kolejnych osób związanych ze światem filmu, ale lawina ruszyła już o skali globalnej, w czym w Polsce bardzo pomogli także influencerzy. Ich opowieści skryte pod hashtagiem „#metoo” pomogły innym wykazać się aktem odwagi i przedstawić druzgocącą skalę problemu molestowania i wykorzystywania seksualnego w naszym otoczeniu.
Sukces roku
Ciężko mówić o sukcesie platformy, która od wielu lat odnosi sukcesy, ale ten rok dostarczył nam Instagrama w naprawdę dobrej formie. Kilka miesięcy zajęło im zdominowanie rynku treści efemerycznych i zdobyć audytorium Stories większe niż wynik kilkuletniej pracy Snapchata. I to w momencie, gdy ten wchodził na NYSE. Nie oznacza to końca Snapa, jednak większość twórców stopniowo przenosi się na platformę Instagrama, więc żółty duszek musi szukać dla siebie nowego pomysłu, bo formuła Stories przestaje mieć rację bytu.
Porażka / rozczarowanie roku
Coraz większa liczba „pustych” influencerów i kont założonych tylko po to, by zarabiać. Na influencerów jest popyt, więc jest też podaż, ale nie zawsze w formie, która ma jakąkolwiek wartość (poza tanim zasięgiem). Marki zapominają, że największą wartością współpracy z twórcami jest ich wiarygodność, a tej nie zbuduje się na profilach na Instagramie, gdzie każde zdjęcie jest sponsorowane przez markę.
Człowiek roku
Radek Kotarski - jego pasmo sukcesów zdaje się nie mieć granic. Po sukcesach na YouTube, następnie w telewizji, przyszedł czas na założenie własnego wydawnictwa, w którym szybko wydał trzy bestsellery osób związanych z YouTube’em: książkę Red Lipstick Monster, Arleny Witt oraz własną. Kotarski wynosi self publishing na nowy poziom po ubiegłorocznych sukcesach Michała Szafrańskiego.
Serwis / kampania / projekt roku
Grupa Abstra - pozbycie się wulgarnego, nomen omen, człona nazwy i ustabilizowanie własnej marki w oparciu o dużą inwestycję oraz uniezależnienie od MCN to tylko początek. Chłopaki od dawna udowadniają, że potrafią nie tylko dawać niezłą rozrywkę, ale i mają łeb na karku i myślą bardzo przyszłościowo. Rozwijają kolejne kanały, budują zaplecze biznesowe i technologiczne - rok 2018 może należeć do nich.
Premiera, nowość roku
Kasia Gandor i jej kanał popularnonaukowy. Już w blogowaniu była doskonała, ale wideo służy jej nad wyraz dobrze i daje coraz większe zasięgi. Bardzo merytoryczne i wartościowe treści podane w wyjątkowo atrakcyjnej i zrozumiałej formie to nie jest nic nowego na polskiej scenie, ale zawsze będę wspierał tego typu projekty.
Trend roku
Coraz częściej twórcy są zapraszani do udziału w kampaniach, które nie opierają się na ich ekosystemie mediów, a dotyczą głównie mediów własnych marek. Zaczynają więc być traktowani na równi z celebrytami. Dotyczy to zarówno Casey Neistata, z którego udziałem Samsung zrobił reklamę emitowaną w najdroższym slocie w trakcie Oscarów, jak i twórców polskich, co na szeroką skalę zrobił choćby Plus w tym roku.
Prognoza na 2018 rok
Kolejny rok wzrostów: budżetów, znaczenia influencerów w strategiach komunikacji, liczby realizowanych kampanii. Jednak ten rok będzie prawdziwym reality check. Nie wiadomo, jak na funkcjonowanie świata twórców wpłyną zapisy rozporządzenia RODO, póki co nikt się tym nie przejmuje. Rynek zmusi też twórców do rywalizacji cenowej - czas wielkich wzrostów zasięgów każdego twórcy zaczyna hamować, audytorium nie jest nieskończone i walka o czas odbiorcy, a co za tym idzie - budżety reklamowe, będzie coraz mocniejsza. Z drugiej strony większość znaczących twórców będzie jeszcze mocniej inwestować we własne produkty, takie jak gadżety, kursy, szkolenia czy odzież oraz pozyskiwać środki na działalność od fanów (via choćby Patronite), co sprawi, że rozmowy z mniej zależnymi od budżetów reklamowych twórcami będą coraz trudniejsze.
jd
Link do strony artykułu: https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/tworcy-internetowi-i-influencer-marketing-jak-byl-rok-2017-co-nas-czeka-w-2018