Władza rodzicielska i alimenty na nowych zasadach
13 czerwca 2009r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Najważniejsze zmiany dotyczą przepisów odnoszących się do pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej, kontaktów rodziców i dzieci, stosunków alimentacyjnych między rodzicami i dziećmi, zastępczej opieki nad dzieckiem. Konieczność wprowadzenia tych zmian wynikała z potrzeby dostosowania wydanego w latach 60-tych kodeksu do obecnych uwarunkowań społeczno-technicznych.
Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?
Wprowadzono definicję pokrewieństwa (według której krewnymi w linii
prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej a krewnymi w
linii bocznej są osoby pochodzące od wspólnego przodka i nie są
krewnymi w linii prostej, gdzie stopień pokrewieństwa określa się
według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo) oraz
powinowactwa (z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a
krewnymi drugiego małżonka, które trwa mimo ustania małżeństwa),
szczegółowo uregulowano kwestie ustalenia rodziców dziecka w
sprawach o przyznanie praw do opieki. Uznanie dziecka zastąpiono
konstrukcją uznania ojcostwa, które ma opierać się na fakcie
(oświadczeniu wiedzy, a nie oświadczeniu woli), a więc
potwierdzeniu ojcostwa np. przy pomocy testów DNA - komentuje
Grzegorz Pawelec - ekspert serwisu e-prawnik.pl. Dotychczas
stosowano zasadę "oświadczenia woli", czyli uznania przez mężczyznę
dziecka za swoje bez przeprowadzania badań. Z takiego oświadczenia
mógł się on później wycofać. Oświadczenia konieczne do uznania
ojcostwa mogą złożyć osoby, które ukończyły 16 lat i nie istnieją
podstawy do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia, z tym że jeśli
jeszcze nie ukończyły 18 lat lub są częściowo ubezwłasnowolnione,
będą mogły złożyć te oświadczenia tylko przed sądem opiekuńczym.
Przesłanką konieczną prawnej doniosłości uznania ojcostwa jest
potwierdzenie przez matkę dziecka pochodzenia dziecka od mężczyzny
przyznającego ojcostwo. Oświadczenie matki potwierdzającej ojcostwo
nie będzie więc (tak jak w poprzednim stanie prawnym) jej zgodą na
uznanie. Ponadto uregulowano sposób ustalenia macierzyństwa,
zgodnie z którym matką dziecka jest tak kobieta, która je urodzi.
Ma to znaczenie zwłaszcza w sytuacjach, kiedy kobieta nosi ciążę
pochodzącą z komórki jajowej innej kobiety - mówi ekspert
e-prawnik.pl.
Co oznacza zasada wzajemnego szacunku?
W
sferze władzy rodzicielskiej i stosunkach między rodzicami a
dziećmi również nastąpiły zmiany m.in. wprowadzono zasadę
wzajemnego szacunku w relacjach pomiędzy rodzicami a dzieckiem.
Ma ona być brana pod uwagę w sytuacjach kryzysowych w rodzinie, np. podczas separacji, rozwodu czy odbieraniu władzy rodzicielskiej. Wówczas właściwe organy lub sąd mają oceniać, czy rodzice szanowali swoje potomstwo oraz czy dziecko wyrażało w swoim zachowaniu szacunek wobec rodziców. Ponadto wprost wyrażono zasadę, iż przed podjęciem ważniejszej decyzji rodzice powinni wysłuchać dziecko, oczywiście jeśli jego ogólny stan fizyczno-psychiczny na to pozwala. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy dziecko posiada majątek (np. otrzymało spadek), a rodzice - jako prawni opiekunowie nieletniego - mogą nim rozporządzać. Rodzicom, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych zapewniono uczestnictwo w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej. Odmiennie uregulowano kwestię nazwiska dziecka. Obecnie dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków, a nie jak było poprzednio nazwisko ojca co do którego istniało domniemanie, że pochodzi od męża matki.
Rozbudowano przepis art. 113 § 1 , który wyraźnie stanowi, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko będą mieć prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Wprowadzone zostało także przykładowe wyliczenie sposobów kontaktu: odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Kolejną zmianą w KRO jest wprowadzenie możliwości zawarcia porozumienia między małżonkami dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd w orzeczeniu rozwodowym uwzględni je jeśli będzie ono zgodne z dobrem dziecka. Rozstrzygnięcie kwestii kontaktów z dzieckiem jest bowiem teraz obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego.
Jakie zmiany wprowadzono w zakresie obowiązku
alimentacyjnego i opieki?
Złagodzono obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dorosłych dzieci.
Wprowadzono regulację, iż rodzice, nie mając wpływu na postawę
życiową dziecka, na zdobywanie przez niego wykształcenia, czy też
rezygnacji z uzyskania kwalifikacji zawodowych, nie powinni być
obciążeni zbyt długo obowiązkiem alimentacyjnym. Rodzice mogą
uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka
pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich
uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania
możności samodzielnego utrzymania się - komentuje ekspert
e-prawnika. Ponadto w sposób jednoznaczny uregulowano możliwość
uchylenia się przez zobowiązanego od obowiązków alimentacyjnych w
razie ich sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
W ciekawy sposób uregulowano kwestię przyznania wynagrodzenia za
sprawowanie opieki. Mianowicie, wprowadzono możliwość jego
finansowania ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy
społecznej. Przyczyni się to zapewne do zwiększenia liczby osób,
które gotowe będą podjąć się tej funkcji. Tym niemniej szczegółowo
określono warunki i wymagania jakie spełniać ma osoba ustanowiona
opiekunem. Nie może nim być osoba, która nie ma pełnej zdolności do
czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych oraz
która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za
przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za
umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub
przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we
współdziałaniu z nim, albo osoba, wobec której orzeczono zakaz
prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem,
edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązek
powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub
miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz
opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks
rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008, Nr
220, poz. 1431)
Dołącz do dyskusji: Władza rodzicielska i alimenty na nowych zasadach