70 lat TVP. Oto 12 kultowych seriali z historii telewizji

Popularność seriali TVP to oczywiście pokłosie faktu, że telewizja przez lata była monopolistą rynku, a nawet po wejściu stacji komercyjnych jej pozycja była bardzo mocna. Wielu widzów z dawanymi serialami kojarzy swoje lata młodości. Jednak trudno nie uznać, że wiele z nich to już dziś pozycje kultowe, do których cały czas chętnie wracamy.

"Wojna domowa"
Premiera: 1965 r.

"Wojna domowa" to serial komediowy z lat 1965-1966, powstały na kanwie felietonów Miry Michałowskiej publikowanych w tygodniku „Przekrój”, wydanych w zbiorach „Wojna domowa” i „Wojna domowa trwa”.

Produkcja opowiada o życiu 16-letniego Pawła i 15-letniej Anuli, mających problemy typowe dla ówczesnych nastolatków. Łączy elementy realistyczne z surrealistycznymi „scenkami kartonowymi”, obrazującymi wewnętrzne doznania bohaterów lub wzmacniającymi ważniejsze przesłania, których umowna estetyka jest zbliżona do Kabaretu Starszych Panów. „Wojnę domową” wyreżyserował Jerzy Gruza, a w obsadzie znaleźli się m.in. Irena Kwiatkowska, Kazimierz Rudzki czy Alina Janowska.

"Czterej pancerni i pies"
Premiera: 1966 r.

Serial opowiada o przygodach czterech żołnierzy - załogi czołgu "Rudy" 102 - Janka, Gustlika, Olgierda i Grigorija oraz ich wiernego towarzysza - psa Szarika. W trakcie każdego odcinka poznajemy perypetie polskich mundurowych, którzy pokonują szlak wiodący z polskich Studzianek do Berlina. Jesteśmy z nimi zarówno podczas bardzo niebezpiecznych, jak i zwykłych, codziennych sytuacji, które obfitują przy tym w sporą dawkę humoru. Widzimy, jak toczą walkę o każdy dzień, oraz jak rodzą się w nich uczucia do kobiet, które spotykają na swojej drodze.

Pierwsza część serialu powstała na podstawie książki o tym samym tytule. Był to pierwszy serial, który nieco lżej podszedł do tematu wojny, skupiając się bezpośrednio na bohaterach i ich losach.

W rolach głównych w "Czterech pancernych" wystąpili: Roman Wilhelmi, Franciszek Pieczka, Janusz Gajos, Wiesław Gołas, Włodzimierz Press, Pola Raksa czy Małgorzata Niemirska.

"Czterdziestolatek"
Premiera: 1975 r.

W latach 70. XX wieku przygodami Stefana Karwowskiego żyła cała Polska. Kultowy serial komediowy, w reżyserii Jerzego Gruzy, opowiada o losach warszawskiego inżyniera, przechodzącego kryzys wieku średniego, oraz jego rodziny, która  musi dopasować się do ówczesnej rzeczywistości.

Świetna obsada aktorska, genialne dialogi i mnóstwo humoru sprawiły, że "Czterdziestolatek" bawił kolejne pokolenia widzów. W serialu wystąpili m.in. Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk oraz Irena Kwiatkowska. W 1992 nakręcono kontynuację serialu pod tytułem „Czterdziestolatek – 20 lat później”. Ale nie spotkała się ona już z tak dobrymi recenzjami.

"07 zgłoś się"
Premiera: 1976 r.

Brytyjczycy mieli agenta 007, Polacy w PRL porucznika... 07. Wykreowany jako zawadiacki, bystry i inteligentny Sławomir Borewicz (Bronisław Cieślak) stanowił wzór strażnika porządku, który skutecznie rozprawiał się z przestępcami. Powstało pięć serii liczących po kilka odcinków.

"07 zgłoś się" to jeden z najgłośniejszych polskich seriali kryminalnych z czasów PRL. Muzycznym motywem przewodnim serialu był utwór Alicji Majewskiej "Przed nocą i mgłą", a właściwie wykonywana przez Włodzimierza Korcza sekcja na saksofonie z tego utworu.

Odcinki serialu w czasie przed premierą ostatniej serii zostały zakupione przez nadawców z kilkunastu krajów. Serial był emitowany w państwach bloku wschodniego, np. w Chinach, gdzie został zdubbingowany oraz w Bułgarii, trafił też do Włoch.

"Kariera Nikodema Dyzmy"

Premiera: 1980 r.

Serial "Kariera Nikodema Dyzmy" z 1980 r. jest uznawany za jeden z najlepszych polskich seriali oraz za wybitne osiągnięcie aktorskie Romana Wilhelmiego, wcielającego się w tytułową rolę. Scenariusz powstał na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza o tym samym tytule z 1931 r.

Produkcja przedstawia historię przypadkowej, lecz zawrotnej kariery bezrobotnego przybysza z prowincjonalnego Łyskowa. Bohater dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności dostaje się na salony i dochodzi do najwyższych zaszczytów w państwie. Akcja toczy się w latach dwudziestych XX wieku w okresie II Rzeczypospolitej, głównie w Warszawie i Koborowie, fikcyjnym majątku na Kresach.

Siedem najdłużej emitowanych polskich seriali

"Dom"
Premiera: 1980 r.

„Dom” jest jednym z najdłuższych polskich seriali pod względem rozciągłości lat emisji premierowych odcinków - między premierą a zakończeniem serialu minęło 20 lat. Produkcja składa się z 25 odcinków, emitowanych przez TVP1 w czterech seriach, w 1980 r., w latach 1982–1987 i 1996–1997 oraz w 2000 r.

Serial jest dokumentalno-obyczajową opowieścią przeplataną fragmentami ówczesnych kronik filmowych, ukazujących nastroje społeczne w ówczesnej rzeczywistości. Opowiada on mieszkańcach kamienicy przy ulicy Złotej, którzy wracają z wojennej tułaczki do zniszczonej Warszawy i rozpoczynają życie w zmienionej sytuacji politycznej Polski. Głównym bohaterem serialu jest Andrzej Talar, chłopak pochodzący z mazowieckiej wsi Sierpuchowo. W 1945 r. przyjeżdża do stolicy na studia techniczne.

"Alternatywy 4"
Premiera: 1986 r.

Fabuła produkcji opiera się na wiecznej wojnie interesów pomiędzy mieszkańcami tytułowego bloku, a ich dozorcą Stanisławem Aniołem, świetne zagranym przez Romana Wilhelmi. Opisany w  serialu konflikt generuje mnóstwo zabawnych i niespodziewanych sytuacji. Za scenariusz do "Alternatyw 4" odpowiadali Janusz Płoński i Maciej Rybiński, a Bareja uzupełnił scenopis o własne pomysły. W obsadzie znaleźli się też m.in. Stanisława Celińska, Zofia Czerwińska, Wiesław Gołas, Witold Pyrkosz czy Kazimierz Kaczor.

Produkcja rozpoczęła się jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. Gdy serial został ukończony w 1983 r., cenzura wstrzymała jego emisję na ponad trzy lata. Mimo to kopie serialu na kasetach wideo krążyły w nielegalnym obiegu. Ostatecznie cenzura ustąpiła i serial trafił na antenę, aczkolwiek z oryginalnej wersji na potrzeby premierowej emisji usunięto pewne sceny.

W 2014 r. w TVP HD serial miał ponowną premierę w wersji zrekonstruowanej cyfrowo i uzupełnionej o usunięte przez cenzurę sceny, które odnaleziono w archiwach TVP.

"Zmiennicy"

Premiera: 1986 r.

Kasia, młoda dziewczyna ze stolicy, zatrudnia się na stanowisko kierowcy miejskiej taksówki. Żeby otrzymać posadę, ucieka się do niewinnego oszustwa – przebiera się za mężczyznę. Prawdziwej tożsamości nie zdradza nawet swojemu zmiennikowi, z którym jeździ po Warszawie taryfą o numerze bocznym 1313.

Tak przedstawia się fabuła „Zmienników” emitowanych przez TVP w latach 1986-1987.  Reżyserem i scenarzystą serialu był Stanisław Bareja. W obsadzie znaleźli się m.in. Ewa Błaszczyk, Bronisław Pawlik czy Kazimierz Kaczor.

"Ekstradycja"
Premiera: 1996 r.

"Ekstradycja" całokształt problemów bezpieczeństwa państwa w latach 90., czyli okresie po upadku PRL. Fabuła serialu, obok przedstawienia przestępczej działalności gangsterów, półświatka, zorganizowanych grup przestępczych, ujawnia także działalność organów ścigania: policji oraz Urzędu Ochrony Państwa, ukazując pozytywne i negatywne postaci funkcjonariuszy.

Głównym bohaterem jest Olgierd Halski (Marek Kondrat), nadkomisarz policji, który tropi handlarzy narkotyków, rosyjską mafię i usiłuje walczyć z korupcją wśród polskich urzędników państwowych. Dodatkowo ścigani przez niego wkraczają w jego życie prywatne, zagrażając jego najbliższym. Życie prywatne bohatera jest pełne problemów – jest rozwiedzionym alkoholikiem, a jego córka Basia wychowywana jest przez jego siostrę bizneswoman Sabinę Borkowską (Małgorzata Pieczyńska).

"Ekstradycja" doczekała się trzech sezonów, emitowanych w Jedynce co dwa lata od 1995 r.

"Glina"
Premiera: 2004 r.

Jeden z najlepiej ocenianych seriali kryminalnych, ukazuje pracę policjantów z wydziału zabójstw, ciągle narażonych na stres i niebezpieczeństwo. Głównym bohaterem jest komisarz Andrzej Gajewski (Jerzy Radziwiłowicz), pracownik wydziału zabójstw, prowadzący jednocześnie kilka trudnych spraw, które w miarę rozwoju akcji się ze sobą zazębiają i łączą.

Najbliższymi współpracownikami Gajewskiego są samotnik Jerzy Pawlak (Robert Gonera), Bonifacy Jóźwiak (Jacek Braciak), jedyny z policjantów zespołu mający szczęśliwe życie rodzinne oraz Artur Banaś (Maciej Stuhr), świeżo upieczony absolwent szkoły policyjnej i syn jednego z dawnych współpracowników Gajewskiego. Produkcja doczekała się dwóch sezonów.

"Pitbull"
Premiera: 2005 r.

Pitbull „Pitbull” opowiada o pracy warszawskich policjantów z wydziału zabójstw, a potem wydziału do walki z terrorem kryminalnym Komendy Stołecznej Policji). Serial jest rozwinięciem i kontynuacją kinowego filmu "Pitbull" Patryk Vegi z 2005 r.

Twórcy w serialu skorzystali nie tylko z możliwości pokazania nowych perypetii bohaterów, ale postarali się o pogłębienie rysów charakterologicznych postaci, a nawet na odmienne potraktowanie niektórych wątków w stosunku do kinowego pierwowzoru.

"Ranczo"
Premiera: 2006 r.

"Ranczo" to opowieść o perypetiach młodej Amerykanki Lucy, która osiedliła się w małej podlaskiej wsi Wilkowyje, gdzie odziedziczyła niewielki dworek. Ludzie, z jakimi się spotyka, problemy, jakie przed nią stają i sytuacje, z jakimi musi sobie radzić, składają się na ironiczny a jednocześnie bardzo realistyczny obraz życia i mentalności wiejskiej społeczności. Lucy powoli wrasta w Wilkowyje, znajduje miłość i zakłada rodzinę. W obsadzie "Rancza" znaleźli się m.in. Paweł Królikowski, Ilona Ostrowska, Cezary Żak, Artur Barciś oraz Katarzyna Żak.

Serial komediowo-obyczajowy TVP w czasie swojej emisji był w trójce najpopularniejszych seriali w Polsce - najchętniej oglądany sezon miał 8,28 mln widzów. Powstało w sumie 10 sezonów "Rancza". 

Na jego podstawie stworzono również film pełnometrażowy pt. "Ranczo Wilkowyje", oraz kilka pozycji książkowych. Od końca 2020 roku wszystkie sezony Rancza można obejrzeć na Netfliksie, co przyczynia się do popularyzacji serialu wśród młodszej widowni.