Już w 2015 roku Izba Wydawców Prasy zarekomendowała wydawcom wprowadzenie regulaminu korzystania z artykułów prasowych (tzw. noty wydawniczej), by chronić prawa autorskie wydawców do treści prasowych. Rozwój nowych technologii oraz zmiana otoczenia prawnego (uchwalona w 2019 roku, a implementowana w Polsce w roku 2024 dyrektywa DSM) spowodowała konieczność ochrony praw wydawców na nowych polach eksploatacji treści.
Dyrektywa DSM przyznała wydawcom nowe prawo pokrewne z wyjątkiem eksploracji tekstów i danych (TDM, Text and Data Mining), która w biznesie i nauce służy m.in. trenowaniu algorytmów sztucznej inteligencji. Nowelizacja prawa autorskiego przewiduje możliwość użycia treści chronionych prawem autorskim w celach komercyjnych, jeśli ich właściciel nie wycofał na to zgody, na przykład w nocie wydawniczej.
Ochronić treści wydawców w dobie AI
Stąd w ocenie IWP konieczność zastrzegania przez wydawców wykorzystywania ich treści przez modele TDM.
„Zastrzeżenie takie jest konieczne, szczególnie wobec rozwoju systemów AI, które uczone są na treściach prasowych. W przeciwnym razie masowe korzystanie z treści prasowych nie zostanie ograniczone, a wytrenowane na dziennikarskiej twórczości modele AI wkrótce zastąpią potrzebę wykorzystywania publikacji prasowych. Wprowadzenie zastrzeżenia daje szanse na realizację bardziej pozytywnego scenariusza, w którym korzystanie z publikacji prasowych będzie odpowiednio i odpłatnie licencjonowane” – przestrzega Izba Wydawców Prasy.
Zobacz: Ile tracą wydawcy na tym, że big techy wykorzystują ich treści? Prezes IWP otwarcie: grube miliony
Treść noty z zastrzeżeniem IWP zaleca umieścić w regulaminie na stronie internetowej wydawcy, w skróconej wersji w papierowych wydaniach.
Pełna treść „Zastrzeżenia podmiotu uprawnionego dotyczącego eksploracji tekstu i danych”
[Nazwa i dane wydawcy] zastrzega, iż nie wyraża zgody na dokonywanie zwielokrotnień w celu eksploracji tekstu i danych, w tym na systematyczne pobieranie treści, danych lub informacji z publikacji prasowych, w tym ze stron internetowych [domeny:.....]/aplikacji mobilnych [dane]/ tytułów prasowych [tytuły] w tym ich elektronicznych wersji, przy użyciu oprogramowania lub innego zautomatyzowanego systemu („screen scraping”/„web scraping”) lub w inny sposób, w szczególności do szkolenia systemów uczenia maszynowego lub sztucznej inteligencji (AI).
Zastrzeżenie obejmuje wszelkiego rodzaju materiały i informacje, w szczególności utwory literackie, materiały prasowe w rozumieniu Art. 7 ust. 2 pkt 4) ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1914), zdjęcia, grafiki, materiały wizualne, audiowizualne i dźwiękowe, w tym podcasty.
Zastrzeżenie to nie ma zastosowania do zwielokrotnień dokonywanych do celów badań naukowych przez instytucje dziedzictwa kulturowego, a także podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. Poz. 1571, 1871, 1897), zgodnie z art. 262 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 24), a także do sytuacji, w których treści, dane lub informacje są wykorzystywane w celu ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe (w celu ustalenia ich pozycjonowania).
Niniejsze zastrzeżenie stanowi wyraźne zastrzeżenie przez podmiot uprawniony, o którym mowa w art. 4 ust. 3 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.U.UE L. 130/92), a także w rozumieniu przepisów implementujących tę dyrektywę do krajowych porządków prawnych państw członkowskich UE, w tym art. 263 ust. 1 i 2 polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
