Odpowiedzialność solidarna ograniczy wyłudzenia w VAT?

Jest to już kolejny środek walki z oszustami, wcześniej już bowiem Ministerstwo Finansów podjęło działania w kierunku wprowadzenia tzw. odwróconego VAT w obrocie prętami stalowymi wykorzystywanymi w budownictwie. Mechanizm odwróconego VAT już funkcjonuje w Polsce w obrocie złomem oraz uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Polega on na tym, że podatek płaci i odprowadza do Urzędu Skarbowego nabywca, a nie sprzedawca.

Na czym polega solidarna odpowiedzialność?

Odpowiedzialność solidarna dłużników to instytucja uregulowana w Kodeksie Cywilnym. Zgodnie z art. 366 kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel (tutaj Urząd Skarbowy) może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie (czyli od dostawcy i od nabywcy), lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

Z istoty odpowiedzialności solidarnej dłużników wynika, iż nabywcy, który ureguluje zaległości podatkowe wynikające z niewpłacenia w terminie podatku, będzie przysługiwało roszczenie regresowe w stosunku do dostawcy.

Zgodnie z projektowanymi zmianami, nabywca będzie solidarnie odpowiedzialny wraz z dostawcą za zaległości podatkowe wynikające z niewpłacenia na rachunek Urzędu Skarbowego w terminie podatku, w części proporcjonalnie przypadającej na dostawę tych towarów. Odpowiedzialność powstanie wówczas, gdy nabywca wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część nie została lub nie zostanie wpłacona na rachunek Urzędu Skarbowego.

Kto będzie objęty odpowiedzialnością solidarną?

Zgodnie z pierwotną wersją projektu ustawy odpowiedzialnością taką miał być objęty każdy podatnik w rozumieniu art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług, tzn.: osoby prawne, jednostki organizacyjne

niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Jednak z uwagi na protesty zgłaszane w trakcie konsultacji społecznych, Ministerstwo Finansów wycofało się z tego zapewniając, że małe przedsiębiorstwa będą z tych regulacji wyłączone a przepisy zostaną w tym zakresie doprecyzowane.

Należy się zgodzić co do tego, że odpowiedzialnością solidarną powinny być objęte tylko duże przedsiębiorstwa, zajmujące się profesjonalnym obrotem towarów określonego rodzaju, które kupują je w celu dalszej odsprzedaży. Nasuwa się tutaj wniosek, że mimo wszystko Państwo będzie w takim razie nijako dozwalało, albo raczej przymykało oko na wyłudzenia dokonywane przez drobnych przedsiębiorców. Jednak w tym przypadku wydaje się, że to ograniczenie jest zasadne. Przepisy o charakterze generalnym mogłyby przynieść więcej szkód, niż pożytków. Godziłoby to także w uczciwych przedsiębiorców. Nie może być bowiem tak, że mikroprzedsiębiorca dokonujący zakupu paliwa na stacji benzynowej, skuszony niską jego ceną, będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności za ewentualne zaległości podatkowe sprzedawcy. Byłoby to sprzeczne z sensem zmian, których głównym celem ma być walka z oszustwami na szeroką skalę i ochrona przedsiębiorców przed nieuczciwą konkurencją. 

Wąski katalog towarów

Niniejsze przepisy mają obowiązywać już od 1 lipca 2013 r. i będą obejmowały hurtowy obrót następującymi towarami:
 
1. wyroby płaskie walcowane na gorąco ze stali niestopowej;
2. wyroby płaskie walcowane na zimno ze stali niestopowej;
3. wyroby płaskie walcowane ze stali niestopowej, platerowane, powlekane lub pokrywane;
4. pręty walcowane na gorąco, w nieregularnie zwijanych kręgach, ze stali niestopowej;
5. pozostałe pręty ze stali, nieobrobione więcej niż kute, na gorąco walcowane, ciągnione lub wyciskane, włączając te, które po walcowaniu zostały skręcone;
6. kształtowniki otwarte, nieobrobione więcej niż walcowane na gorąco, ciągnione na gorąco lub wyciskane, ze stali niestopowej;
7. benzyny silnikowe, oleje napędowe, gazy przeznaczone do napędu silników spalinowych – w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym;
8. oleje opałowe oraz oleje smarowe – w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym;
9. złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku.

Czy katalog produktów wrażliwych, jak je Ministerstwo nazywa, jest wystarczający? Nie ulega wątpliwości, że wyłudzenia VAT dotyczą nie tylko towarów wymienionych w projekcie ustawy. Jest wiele innych towarów o równie wysokim ryzyku wyłudzeń i wysokiej wartości transakcji, których handel odbywa się także na olbrzymią skalę i kupowanych zazwyczaj w celu dalszej odsprzedaży. Należą do nich np.: węgiel, zboża, cukier czy nawet elektronika. Wydaje się, że ograniczanie tej regulacji do trzech branż: wyrobów stalowych, paliwa i złota, może być nadmierną ostrożnością.

W przypadku mechanizmu odwróconego VAT zasadne jest wprowadzanie go w poszczególnych rynkach wyizolowanych, tam gdzie dochodzi do największych wyłudzeń, np.: pręty zbrojeniowe, złom. Wprowadzenie tego mechanizmu wymaga zgody Komisji Europejskiej i jest bardzo czasochłonne. Natomiast w przypadku solidarnej odpowiedzialności regulacje mogą i powinny mieć zakres generalny, obejmujący obrót wszystkimi towarami, uzależniony jedynie od skali tego obrotu i podmiotów w nim uczestniczących.

Mimo licznych zagrożeń i niedoprecyzowanych jeszcze zapisów, inicjatywę podjętą przez Ministerstwo Finansów należy ocenić pozytywnie. Jest nadzieja, że ograniczone zostaną patologie, które trawią poszczególne branże. Oszuści, którzy wyłudzenia VAT wykorzystują do obniżania cen poszczególnych towarów godzą w uczciwych przedsiębiorców, eliminując tym samym zdrową konkurencję. Podejmowanie takich środków jest zatem niezbędne.

Kancelaria Prawna Skarbiec