Organ podatkowy prowadząc postępowanie może wezwać w charakterze świadka, każdego kto w jego ocenie może posiadać informacje istotne dla wyjaśnienia sprawy. Ordynacja podatkowa, która zawiera regulacje dotyczące prowadzenia postępowania podatkowego, zawiera jednocześnie pewne ograniczenia w tym zakresie. Wymienia zarówno osoby, które nie mogą być świadkami, jak również którym przysługuje prawo do odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytania.
Świadkami nie mogą być: 1) osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; 2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy; 3) duchowni prawnie uznanych wyznań – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Bliskie relacje z podatnikiem Najszersze uprawnienia w tym zakresie przyznane zostały osobom, które są z podatnikiem w bardzo bliskich relacjach. Mogą one bowiem w ogóle odmówić składania zeznań. Oznacza to, że osoby te gdy zostaną wezwane przez fiskusa w celu złożenia zeznań w charakterze świadka, powinny stawić się w wyznaczonym miejscu i czasie. Przesłuchanie mogą jednak szybko zakończyć korzystając z prawa odmowy składania zeznań. Prawo to przysługuje: • małżonkowi strony, • wstępnym, zstępnym i rodzeństwu strony, • powinowatym • pierwszego stopnia, osobom pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Co ważne prawa takiego nie będą miały inne osoby, które mogą pozostawać ze stroną w bardzo bliskich relacjach jak np. konkubenci albo narzeczeni. Do uchylenia się od zeznań przed fiskusem konieczne jest sformalizowanie relacji. Odpowiedzialność karna i tajemnica zawodowa Inną sytuacją jest prawo świadka do odmowy odpowiedzi na pytania. Osoby te nie mogą uchylić się w ogóle od składania zeznań lecz we wskazanych sytuacjach mogą nie odpowiadać na pytanie. Co ważne, tak samo jak w przypadku odmowy składania zeznań, również w przypadku odmowy odpowiedzi na pytanie organ podatkowy nie może z tego faktu wyciągać negatywnych konsekwencji dla strony. Taka sytuacja ma miejsce gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub jego bliskich wymienionych powyżej na odpowiedzialność karną, karną skarbową. Jest to więc prawo z którego mogą skorzystać te bliskie osoby, które nie odmówiły składania zeznań lecz w trakcie przesłuchania zostały im zadane pytania, które zawierają wskazane zagrożenie. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, także w sytuacji gdyby odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej (taki obowiązek mają m. in. doradcy podatkowi, adwokaci).
Elżbieta Węcławik, Tax Care Małgorzata Jawińska, księgowa Tax Care
