Na przestrzeni ostatnich lat coraz więcej mówi się o negatywnych skutkach nadmiernego używania platform społecznościowych. Od problemów z koncentracją, przez cyberprzemoc, po pogłębianie myśli depresyjnych, czy nawet samobójczych –szkodliwe skutki przebywania w social mediach dotykają szczególnie najmłodszych, którzy nie mają wykształconych jeszcze mechanizmów ochrony przed złem. Problem w wielu krajach jest przedmiotem debaty politycznej.
Są państwa, które uznają, że dzieci trzeba systemowo chronić w przestrzeni cyfrowej przez regulacje nakładane na działające ponadnarodowo bigtechy. Niezależnie od szerokości geograficznej, pomysły tego typu cieszą się dużym poparciem.
Najdalej z regulacją social mediów niepełnoletnim idzie Australia - jako pierwszy kraj na świecie w 2024 roku wprowadziła ustawę o bezpieczeństwie w sieci, której najgłośniejszy punkt dotyczy zakazu posiadania kont na platformach społecznościowych przez użytkowników poniżej 16. roku życia. To pierwszy kraj na świecie z taką restrykcją.
Według tegorocznego badania aż 96 proc. australijskich dzieci w wieku 10–15 lat korzystało z platform społecznościowych, a 70 proc. miało kontakt ze szkodliwymi treściami.
Na czym polega zakaz social mediów dla dzieci w Australii?
Osoby poniżej 16. roku życia nie mogą mieć w Australii konta w mediach społecznościowych wymienionych przez ustawodawcę (lista w kolejnej części tekstu). Mogą natomiast oglądać treści w trybie "logged-out", bez konta – np. na YouTube.
Zakaz obejmuje także obecnych już na platformie małoletnich. Platformy muszą usunąć ich konta.
Przełomowość australijskiego prawa polega na tym, że jego egzekucja spoczywa na platformach, nie na dzieciach czy rodzicach. Właściciele social mediów zostali zobowiązani do pojęcia "rozsądnych kroków", aby uniemożliwić dzieciom dostęp do swoich serwisów. Kolejny obowiązek to weryfikacja wieku – platforma może sama wybrać, jakiej metody użyć (przesłanie dokumentu, rozpoznawanie mowy, twarzy). Metoda ma być jednak skuteczna. Dane użyte do weryfikacji wieku mają być niszczone po użyciu i nie wykorzystywane do targetowania reklam. Za to też są kary.
Platformy dostały na dostosowanie się do zakazu rok.
W zeszłym tygodniu aplikacje należące do Meta - Instagram, Facebook i Threads - rozpoczęły dezaktywację kont użytkowników poniżej 16. roku życia.
Co zakaz oznacza dla rynku reklamy?
To fundamentalna zmiana, bo ogranicza dostęp do świeżych danych o najmłodszych konsumentach. Dla marketerów oznacza to redesign systemu targetingu rekalm, z naciskiem na dane z tzw. "logged-out views", czyli wyświetleń niezalogowanych użytkowników.
Które platformy objął zakaz?
Nowe prawo dotyczy serwisów: Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube i Reddit oraz streamów Kick i Twitch. Wolne od zakazu są: Discord, GitHub, Google Classroom, LEGO Play, Messenger, Pinterest, Roblox, Steam, WhatsApp, YouTube Kids oraz 4chan.
Lista nie jest ostateczna i zamknięta, trwa np. dyskusja, czy restrykcjami objąć także gry online.
Zakazem nie objęto czatbotów AI, np. ChataGPT, komunikatorów, serwisów o edukacji i zdrowiu i platform e-commerce.
Jakie kary grożą firmom łamiącym prawo?
Za znaczące naruszenia ustawy firmy technologiczne mogą zostać ukarane grzywną w wysokości do 49,5 mln dolarów australijskich (ok. 32 mln dolarów amerykańskich).
Rząd Australii zapowiedział, że w związku z zakazem przeznaczy środki na edukację w szkołach i komisję ds. bezpieczeństwa w Internecie (eSafety Commission), by skutecznie wprowadzić zmiany.
Ograniczenie mediów społecznościowych najmłodszym – co robią inne państwa?
Tak jak wspomniano wyżej, kolejne kraje dostrzegają potrzebę większej ochrony dzieci. Pomysły idą w różnych kierunkach w zależności od państwa.
Dania – w listopadzie rząd ogłosił plan ustawy, która zakaże korzystania z mediów społecznościowych dzieciom poniżej 15. roku życia, jednocześnie umożliwiając rodzicom zwolnienie dla młodzieży do 13. roku życia w przypadku niektórych platform.
Norwegia – W ubiegłym roku władze zapowiedziały, że konta w mediach społecznościowych będzie można zakładać po ukończeniu 15. roku życia.
Francja – znani ze sceptycznego podejścia do amerykańskiego biznesu politycy we Francji od lat są zwolennikami ścisłych regulacji. Prezydent kraju Emmanuel Macron jest zwolennikiem twardego zakazu mediów społecznościowych dla dzieci i młodzieży. We wrześniu tego roku powiedział, że będzie naciskać na Komisję Europejską na zakaz social mediów dla osób poniżej 15. roku życia. Francja w 2023 roku wprowadziła przepisy, które wymagają zgody rodziców na założenie konta przez dzieci poniżej 15. roku życia.
Grecja – premier Kyriakos Mitsotakis zapowiedział w tym roku, że jego rząd jest gotów do debaty nad wprowadzeniem zakazu korzystania z mediów społecznościowych przez dzieci poniżej 16. roku życia.Hiszpania - kraj w ramach UE wspiera pomysły francuskie - system wspierania kontroli i rodzicielskiej, skuteczną weryfikację wieku i ograniczenie korzystania z niektórych aplikacji przez dzieci.
Nowa Zelandia – parlament debatuje nad zakazem posiadania kont w mediach społecznościowych dla osób poniżej 16. roku życia, wzorem Australii. Rządząca Partia Narodowa w tym roku przedstawiła projekt odpowiedniej ustawy - chce ją przyjąć przed przyszłorocznymi wyborami parlamentarnymi.
Malezja – w listopadzie rządzący Malezją ogłosili, że od przyszłego roku zacznie obowiązywać zakaz korzystania z mediów społecznościowych dla osób poniżej 16 roku życia.
Singapur – kraj 30 listopada ogłosił, że wprowadzi zakaz używania smartfonów i smartwatchy w szkołach średnich.
Kanada – propozycje prowincji: Nowa Szkocja planuje ustawę zakazującą korzystania z mediów społecznościowych dzieciom poniżej 16 lat, z karami do 250 tys. CAD dziennie. Quebec rozważa limit dla dzieci poniżej 14 lat. Prawo nie reguluje kwestii weryfikacji wieku.
USA – coraz więcej stanów uchwala przepisy dotyczące korzystania z mediów społecznościowych przez dzieci i nastolatków. W 2024 r. około połowa wszystkich stanów USA uchwaliła co najmniej 50 ustaw regulujących czas spędzany przez młodzież w internecie bez nadzoru.
W stanach Maryland, Floryda, Georgia i Minnesota młodzi poniżej 18. roku życia muszą mieć zgodę rodzica na konto w social mediach.
Od ubiegłego roku stan Utah wymaga od social mediów weryfikacji wieku użytkownika, na przykład okazania dokumentu tożsamości ze zdjęciem.
Pod koniec tego roku co najmniej dziewięć stanów – Arkansas, Kalifornia, Floryda, Georgia, Luizjana, Missisipi, Nebraska, Ohio, Tennessee i Wirginia – uchwaliło przepisy zakazujące nieletnim posiadania kont w mediach społecznościowych lub wymagające zgody rodziców dla osób w wieku od 16 do 18 lat. Przepisy stanowe uchwalone na Florydzie są przedmiotem toczących się postępowań sądowych.
