Jak wykazały badania międzynarodowego zespołu naukowców, na demencję cierpi tylko około 1 proc. starszych osób ze szczepów Tsimane i Moseten zamieszkujących boliwijską Amazonię, podczas gdy w USA - aż 11 proc osób w wieku 65 lat i starszych (dane Alzheimer’s Association).
Co chroni przed demencją
„Coś w przedindustrialnym stylu życia wydaje się chronić starszych Tsimane i Moseten przed demencją” – powiedziała Margaret Gatz, główna autorka badania i profesor psychologii, gerontologii i medycyny prewencyjnej University of Southern California.
Do diagnozowania demencji i zaburzeń poznawczych wśród Tsimane i Moseten naukowcy wykorzystali obrazy skanów mózgu wykonane metodą tomografii komputerowej (CT), oceny poznawcze i neurologiczne oraz odpowiednie kulturowo kwestionariusze — wspomagane przez lokalny zespół wyszkolonych tłumaczy i boliwijskich lekarzy.
Badanie wykazało tylko pięć przypadków demencji wśród 435 osób plemienia Tsimane i tylko jeden przypadek wśród 169 Moseten w wieku 60 lat i starszych.
W tych samych grupach powyżej 60. roku życia zespół badawczy zdiagnozował łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) u około 8 proc. Tsimane i 10 proc. Moseten. MCI zazwyczaj charakteryzują się utratą pamięci we wczesnym stadium lub spadkiem innych zdolności poznawczych, takich jak język lub percepcji przestrzennej. Autorzy badania wskazali, że wskaźniki te są bardziej porównywalne z MCI w krajach o wysokich dochodach, takich jak USA.
Ku zaskoczeniu badaczy uczestnicy, u których stwierdzono demencję lub MCI, często mieli nietypowe i wyraźne zwapnienia tętnic wewnątrzczaszkowych, wykazywali objawy parkinsonizmu podczas badań neurologicznych oraz deficyty poznawcze dotyczące uwagi, świadomości przestrzennej i funkcji wykonawczych.
Chociaż zwapnienia naczyniowe były częstsze wśród osób z upośledzeniem funkcji poznawczych, wykrywano je również w tomografii komputerowej osób bez demencji lub MCI. Zdaniem autorów potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć rolę czynników naczyniowych, a także zaburzeń infekcyjnych i zapalnych – które są wysoce rozpowszechnione w tych populacjach. W tym celu zespół badawczy obecnie powraca do wszystkich wiosek Tsimane i Moseten.
Około 17 tys. Tsimane pozostaje bardzo aktywnych fizycznie przez całe życie - łowią ryby, polują, uprawiają ziemię za pomocą narzędzi ręcznych oraz zbierają żywność z lasu. 3 tys. Moseten mieszka również w wioskach i zajmuje się rolnictwem na własne potrzeby. W przeciwieństwie do bardziej odizolowanych Tsimane, mieszkają bliżej miast i mają szkoły, dostęp do czystej wody i usług medycznych oraz są bardziej skłonni do nauki czytania i pisania.
Autorzy porównali własne wyniki z systematycznym przeglądem 15 badań rdzennych populacji w Australii, Ameryce Północnej, na Guam i w Brazylii. Ten wcześniejszy przegląd wykazał, że częstość występowania demencji wśród osób starszych z rdzennych populacji wynosi od 0,5 do 20 proc. Wyższe wskaźniki demencji rdzennych populacji w innych częściach świata mogą wynikać z częstszych kontaktów z napływowymi sąsiadami i ich stylem życia, a także większego ryzyka cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i chorób układu krążenia, otyłości i nadużywania alkoholu - czynników ryzyka bardzo rzadkich w przypadku Tsimane i Moseten.
Wyjątkowo zdrowe serca w starszym wieku
Jak wykazały wcześniejsze badania opublikowane w "The Lancet", Tsimane mają wyjątkowo zdrowe serca w starszym wieku i najmniejszą częstość występowania miażdżycy naczyń wieńcowych wśród wszystkich populacji znanych nauce. Może to być związane z ich trybem życia.
Inne badanie opublikowane w zeszłym roku w "The Journal of Gerontology" — prowadzone przez adiunkta USC Andreia Irimię, również współautora nowej publikacji — wykazało, że Tsimane doświadczają mniejszej atrofii mózgu, niż ich amerykańscy i europejscy rówieśnicy.
Zdaniem badaczy czynniki związane ze stylem życia w krajach o wyższych dochodach – w tym brak aktywności fizycznej i dieta bogata w cukry i tłuszcze – przyczyniają się do chorób serca i mogą również przyspieszać starzenie się mózgu.
Starzenie najważniejszym znanym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera
Starzenie się jest najważniejszym znanym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera i innych demencji. Natomiast niski poziom wykształcenia formalnego, nadciśnienie tętnicze i cukrzyca w wieku średnim, choroby układu krążenia, brak aktywności fizycznej oraz zanieczyszczenie powietrza zostały zidentyfikowane jako główne modyfikowalne czynniki ryzyka demencji i choroby Alzheimera.
Jak wskazują prognozy, do 2050 roku starzenie się globalnej populacji wraz z rozpowszechnieniem modyfikowalnych czynników ryzyka doprowadzi do potrojenia liczby osób z demencją na całym świecie - do ponad 152 milionów.
„Bierzemy udział w wyścigu o znalezienie rozwiązania rosnącej częstości występowania choroby Alzheimera i powiązanych demencji” – powiedział Hillard Kaplan, współautor badania i profesor ekonomii zdrowia i antropologii na Uniwersytecie Chapman, który badał Tsimane przez dwie dekady. „Oserwowanie tych zróżnicowanych populacji zwiększa i przyspiesza nasze zrozumienie tych chorób i generuje nowe spostrzeżenia”.
„Pracując z populacjami takimi jak Tsimane i Moseten, możemy lepiej zrozumieć globalną zmienność człowieka i jak wyglądało ludzkie zdrowie w różnych środowiskach przed industrializacją” – powiedział Benjamin Trumble, współautor badania i profesor nadzwyczajny w School of Human Evolution and Social Change oraz Center for Evolution and Medicine na Arizona State University: „Wiemy, że siedzący tryb życia, miejski, przemysłowy jest całkiem nowy w porównaniu z tym, jak nasi przodkowie żyli przez ponad 99 proc. istnienia ludzkości”.
