Słaba wiedza Polaków o ekonomii, podatkach, bankowości i oszczędzaniu

Polacy mają niewystarczającą wiedzę zarówno w zakresie podstawowych pojęć ekonomicznych (np. progów podatkowych), jak i tych bardziej zaawansowanych (np. różnych sposobów oszczędzania). Znaczna część Polaków ma zarówno kłopoty z dokonywaniem podstawowych obliczeń, jak i ma duże braki w wiedzy dotyczącej podatków czy funkcjonowania produktów bankowych.

Większość badanych nie zna wartości ubiegłorocznej inflacji i w związku z tym nie wie, czy oferowane przez bank oprocentowanie lokaty jest dla nich korzystne, czy nie. Poziom inflacji z ubiegłego roku zna tylko co czwarty Polak. Dzieje się tak mimo faktu, że 3/4 z nas ma konto w banku, a prawie połowa posiada kartę płatniczą.

Tylko połowa Polaków wie o uldze na dzieci, a jednocześnie prawie co czwarta osoba nie jest w stanie wymienić żadnego odliczenia, które może wykorzystać.

Tylko 20 proc. Polaków wie, że po wejściu w wyższy próg podatkowy zmienia się sposób obliczania podatku dla części, a nie całego dochodu. Niewiele wiemy także o "podatku Belki": tylko co piąta osoba orientuje się, od czego jest odprowadzany podatek od dochodów kapitałowych.

Średnio co trzecia badana osoba wiedziała, że przy pobieraniu gotówki z bankomatu może być naliczana prowizja w różnej wysokości. Mniej niż połowa Polaków zdaje sobie sprawę, że limity na kartach płatniczych można zmieniać.

Nie jesteśmy też przygotowani do świadomego dysponowania naszymi pieniędzmi: 27 proc. osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym uważa, że trzymanie pieniędzy w domu to najbezpieczniejszy sposób oszczędzania. Ogólnie nieco ponad połowa Polaków wie, który z wymienionych w ankiecie sposobów oszczędzania jest najbezpieczniejszy (rachunek oszczędnościowy). Najmłodsze osoby (do 24. roku życia) wiedzą najwięcej o sposobach inwestowania obarczonych największym ryzykiem. Jednocześnie co czwarty Polak nawet nie próbuje odpowiedzieć na pytanie, na jakiej inwestycji można najwięcej stracić, ale też najwięcej zyskać.

Mniej niż połowa dorosłych Polaków wie, że tak samo oprocentowana w skali roku lokata z miesięczną kapitalizacją odsetek jest korzystniejsza od lokaty z kapitalizacją roczną. Nawet w największych miastach i wśród osób z wyższym wykształceniem ten odsetek nie przekracza 60 proc.

Choć wiedza o kredytach jest większa wśród osób deklarujących, że zaciągnęły kredyt, niż wśród tych, które kredytu nie mają, to niemal połowie z nich brakuje podstawowych informacji na ten temat. Polacy posiadający wyłącznie kartę kredytową częściej dostrzegają znaczenie innych elementów składających się na koszt kredytu niż tylko oprocentowanie. Osoby, które posiadają kredyt, mają na temat zasad jego funkcjonowania większą wiedzę niż te, które go nie mają, ale nie jest ona powszechna nawet w tej grupie. Świadomość tego, że limit na koncie, pozwalający wypłacać pieniądze nawet wtedy, gdy ich nie ma, może być oprocentowany, ma mniej niż połowa Polaków.

Natomiast najlepiej radzimy sobie w obszarach, z którymi stykamy się bezpośrednio. Ponad 4/5 Polaków potrafi obliczyć konkretną wartość procentową podanej kwoty (wynagrodzenia). Taki sam odsetek (83 proc.) poprawnie wskazuje znaczenie pojęcia „wynagrodzenie netto”. Zdecydowana większość badanych (78 proc.) zna uproszczoną definicję podatku VAT. Zadania, z którymi radzi sobie około połowa Polaków, to wybór najbezpieczniejszego z wymienionych sposobu oszczędzania (57 proc.) oraz ocena ryzyka kredytów w obcych walutach (52 proc. Polaków wie, że są wprawdzie bardziej ryzykowne, ale mogą być bardziej opłacalne niż kredyty złotówkowe).

Badanie zostało przeprowadzone na potrzeby raportu Instytutu Wolności i Raiffeisen Polbank pt. "Stan wiedzy ekonomicznej Polaków" przez Millward Brown w dniach 17-20 stycznia 2014 r. techniką CAPI in home na 1000-osobowej próbie reprezentatywnej dla ogółu ludności Polski w wieku 15-75 lat. Próba miała charakter kwotowo-losowy i była dobierana z operatu adresowego GUS.