Podstawową regulacją dotyczącą odsetek w stosunkach cywilnoprawnych jest art. 359 kodeksu cywilnego. Mianowicie odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej, z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Gdy wysokość odsetek nie została przez strony określona, należą się odsetki ustawowe, które obecnie wynoszą 13% (rozporządzenie Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych Dz.U. nr 220, poz. 1434).
Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Od dnia 6 kwietnia 2011 r. ww. stopa NBP wynosi 5,5%, tak więc odsetki maksymalne mogą wynieść 22% w stosunku rocznym.
Należy bezwzględnie pamiętać, że kiedy wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Tak więc dłużnik zmuszony do zapłacenia zawyżonych odsetek ma szansę na obronę, ponieważ Sąd jest obowiązany z urzędu skorygować lichwiarskie odsetki do ich maksymalnej wysokości określonej w kodeksie cywilnym.
Niekiedy jednak sprawa nie jest rozpatrywana merytorycznie przez Sąd. Dzieje się tak w przypadku, kiedy w umowie zawartej w formie aktu notarialnego strona podda się egzekucji. Na mocy art. 777 § 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego tytułem egzekucyjnym jest m. in. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej.
Sąd nadający tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności nie jest uprawniony do oceny poszczególnych jego zapisów, w tym dotyczących odsetek, chociażby zostały one ustalone powyżej maksymalnego progu. Tak więc sąd nada takiemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności. Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2008 r. sygn. III CZP 155/07, w której stwierdzono, że w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się egzekucji ( art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.), nie jest dopuszczalna ocena ważności czynności prawnej.
Co powinien w takiej sytuacji zrobić dłużnik? Sąd Najwyższy wskazał, iż właściwą drogą jest wniesienie powództwa przeciwegzekucyjnego, które pozwala na pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub w części.
Kancelaria Prawna Skarbiec adw. Tomasz Poznański
