E-commerce według wydawców: podsumowanie 2020, prognozy na 2021

Patrycja Sass-Staniszewska, prezes Izby Gospodarki Elektronicznej

Wydarzenie roku
Wydarzeniem roku w branży e-commerce była niewątpliwie gala konkursów  e-Commerce polska awards 2020  i Dyrektor e-Commerce Roku 2020, w którym po raz pierwszy, w nowej, cyfrowej rzeczywistości, docenieni zostali dyrektorzy e-commerce oraz ich zespoły.

Porażka / rozczarowanie / kryzys roku
Z poziomu ludzkiego -  pandemia, nad którą rządy nie są w stanie zapanować… Z poziomu biznesu - brak sprawnych mechanizmów legislacyjnych i kontrolnych, dających równe ramy prawne i biznesowe dla azjatyckich i europejskich e-przedsiębiorców. Totalny brak kontroli przepływu przesyłek z Chin. Przy tak rozwijającym się handlu elektronicznym organy celno-skarbowe były w stanie zweryfikować zaledwie 1 proc. przesyłek pocztowych i 4 proc. przesyłek kurierskich. Pozostałe 99 proc. przesyłek pocztowych oraz i 96 proc. przesyłek kurierskich z Chin trafiło do polskiego e-konsumenta.

Ta skala nie pokazuje nieszczelności systemu, ale wykazuje brak jego funkcjonowania, na czym traci nie tylko polski e-przedsiębiorca, ale również polski e-konsument, który kupuje produkty o niesprawdzonej jakości.

Trend roku / człowiek roku
Największy trend 2020 to e-commerce :-) Liczba nowych podmiotów, która rozpoczęła sprzedaż w Internecie, szacowana jest na ok. 11 tys. nowych sklepów online.

Do najsilniejszych trendów z całą pewnością należą inwestycje w technologię, sztuczną inteligencję, voice commerce, personalizację, wirtualną rzeczywistość czy nowoczesne formy płatności, szczególnie mobilne, w których Polska jest niewątpliwym liderem na skalę światową. Ponadto płatności typu wearables: zegarkiem czy opaską, w których jesteśmy na piątym miejscu w Europie i szóstym na świecie.   

Jak pandemia wpłynęła na branżę
Ostatnie miesiące były ogromnym wyzwaniem dla przedsiębiorców i handlu. Według czerwcowego raportu e-Izby ,,Omni-commerce. Kupuję wygodnie” odsetek kupujących w sieci wzrósł o +15p.p. Oznacza to, że obecnie już 72 proc. polskich internautów to e-klienci. Ruch w kierunku e-zakupów rozpoczął się już w marcu tego roku, gdy ogłoszono pandemię i konsumenci zostali poddani kwarantannie. W tamtym czasie, wyniki badania „E-commerce w czasie kryzysu 2020” pokazały, że 38 proc. internautów zrobiło zakupy na czas kwarantanny w Internecie. Z kanału online skorzystała w tym celu niemal połowa badanych w wieku 35-44 lata. Również mieszkańcy mniejszych miast wybrali Internet w celu zaopatrzenia się w niezbędne produkty, przede wszystkim środki higieniczne lub detergenty. Oprócz chemii domowej i produktów spożywczych, najczęściej kupowanymi kategoriami w Internecie w okresie kwarantanny były odzież i obuwie oraz produkty z kategorii zdrowie.

Zamknięcie sklepów stacjonarnych na czas epidemii również spowodowało, że retailerzy i inne biznesy zaczęli szybciej transformować cyfrowo i dostosowywać się do realiów i zmian nawyków zakupowych klientów. Na uwagę zasługują działania Carrefoura i Biedronki, a także Auchan. Auchan, który sprzedaje artykuły spożywcze przez Allegro. Carrefour, który uruchomił usługę click & collect oraz możliwość sprawdzenia czy w Carrefourze jest tłum klientów. Biedronka, która wprowadziła zakupy przez Internet w 10 miastach przez aplikacje Glovo. To rewolucyjne podejście powoduje, że spożywka online staje się już procesem ogólnopolskim. Okazuje się, że pomimo mniej restrykcyjnych zasad kwarantanny i etapowego zdejmowania zakazów dotyczących zakupów stacjonarnych, popularność e-zakupów nie spada.

Wzrosła też wartość internetowych koszyków zakupowych. Co czwarty internauta kupuje w sieci więcej niż 5 razy w miesiącu, a co 3. 2-5 razy w miesiącu. Zwiększyła się także nieco liczba wykorzystywanych zakupowo miejsc w Internecie, choć wciąż Polacy w sieci kupują głównie w sklepach internetowych (52 proc. vs 46 proc. w 2019 roku) i na platformach zakupowych (38 proc. vs 36 proc. w 2019 roku).

Restrykcje nałożone na sklepy stacjonarne spowodowały natomiast osłabienie zjawiska zakupów wielokanałowych. W procesie ostatniego zakupu 36 proc. konsumentów wykorzystało przynajmniej dwa kanały zakupowe (offline / online / mobile). Jest to o -20p.p. mniej niż rok temu. Do 43 proc. spadł wskaźnik internautów kupujących te same marki w wielu kanałach, tj. online, mobilnie bądź stacjonarnie. Rok temu 54 proc. internautów wskazywało na takie omnichannelowe zakupy. Retailerzy szybko te tendencje wychwycili. Warto zwrócić uwagę na zmiany strategiczne dużych retailerów innych branż, np. LPP jakiś czas temu ogłosiło, że będzie kładło duży nacisk na e-commerce w proporcjach 80 do 20 proc. offline.

Rafał Kamiński, dyrektor działu handlowego i e-commerce, business owner Literii w Ringier Axel Springer Polska

Wydarzenie roku
Trudno to nazwać wydarzeniem roku. Raczej wydarzeniem bez precedensu na skalę globalną była oczywiście pandemia a w zasadzie jej skutki i to w wielu wymiarach naszego życia - w tym kontekście również w e-commerce. To co się stało uzmysłowiło nam, że nasze oczekiwania co do przyszłości mogą być mylne, ale również to, że nieoczekiwany kryzys daje mocny bodziec do działania.

Kryzys wymusił przyspieszenie digitalizacji, zmiany zachowań użytkowników oraz niezwykle dynamiczny rozwój łańcucha dostaw. Wiele firm zrozumiało, że mocny e-commerce jest i będzie podstawą dalszego rozwoju (nawet w branżach, które dotychczas uważały, że ich biznes opiera się wyłącznie o offline). Byliśmy np.: świadkami przeniesienia ważnych wydarzeń i imprez do online. W obszarze książek, zmiana tradycyjnych targów z przestrzeni centrum konferencyjnego do bezpiecznej przestrzeni Internetu. Nastąpił wzrost sprzedaży produktów cyfrowych: subskrypcji cyfrowych, ebooków i audiobooków. Uważam, że to początek zmian.

Porażka / rozczarowanie / kryzys roku
Myślę, że biorąc pod uwagę jedynie aspekt biznesowy, kryzysem roku było zamknięcie sklepów stacjonarnych oraz przeniesienie w czasie wielu premier książek, ponadto odwołanie koncertów i premier kinowych.

Trend roku / człowiek roku
W tym obszarze wskazałbym raczej na trend. Jest to bez wątpienia dynamiczny rozwój łańcucha dostaw i odbiorów paczek - dający gigantyczny bodziec do rozwoju e-commerce (w szczególności na poziomie lokalnym). To jest niezwykle ważne dla przyszłości tego kanału. Ponadto weszliśmy na ścieżkę szybkiego rozwoju modeli subskrypcyjnych i w zakupach, i w dostawach.

Ciekawą zmianą w obszarze książki są spotkania autorskie online. To wyjątkowe skrócenie dystansu między twórcą a odbiorcą - zarówno w książce jak i w muzyce, np. koncerty online.

Jak pandemia wpłynęła na branżę
Warte ponownego podkreślenia jest to, że dała dodatkowy bodziec do dynamicznych zmian w obszarze logistki dostaw/odbiorów.  

Myślę, że skutecznie przeniosła ważne wydarzenia do świata cyfrowego. Pandemia wstrząsnęła branżą kultury, która znalazła się na dwóch skrajnych biegunach. Po jednej stronie dramatyczny kryzys (zamknięte kina, teatry, odwołane koncerty), a po drugiej mocne przyspieszenie rozwoju, ludzie szukali kultury i rozrywki w domu, co spowodowało wzrost w tym kanale takich kategorii jak książka, gry, film, muzyka czy dostęp do treści. Na szczególną uwagę zasługuje kategoria książki dla dzieci, która w tym roku mocno wzrosła i spełniała w dobie pandemii ważną rolę. Bardzo dynamiczny wzrost między innymi właśnie w tej kategorii odnotowaliśmy w tym roku na Literii.

Trzy najważniejsze wyzwania w 2021 roku
Przed nami walka o utrzymanie klientów, zarówno tych którzy wcześniej kupowali w sieciach retail, jak również tych, którzy zaczęli swoją przygodę z zakupami online. Konkurencyjność będzie coraz większa, więc doświadczenie użytkownika musi być idealne (postawienie na UX, prosty checkout, szeroka oferta szybkich płatności, szybka i terminowa dostawa, świetny BOK oraz, co kluczowe, unikatowość oferty – a wszystko wsparte skutecznym marketingiem). Być może będą podjęte próby przeniesienia doświadczenia sklepów stacjonarnych do online (zakupy w real time).  

To nie będzie łatwy rok, ale myślę, że przyniesie pasjonatom e-commerce wiele wrażeń i nowych szans.

Sylwester Kubiak, team leader zespołu wydawców w Gemiusie

Wydarzenie roku
Rok 2020 niewątpliwie można nazwać przełomowym, jeśli chodzi o sprzedaż internetową. Polski sektor detaliczny e-commerce dokonał niemożliwego - potrzebował paru tygodni, by wykonać pracę paru lat. W okresie pandemii wiele sklepów przeniosło się do sieci i - nie pozostawiając tradycyjnych kanałów sprzedaży - tam zaczęło oferować swoje produkty i usługi.

W Polsce odnotowujemy duży wzrost liczby sklepów internetowych i firm sprzedających poprzez platformy e-commerce. Mamy przychody z e-commerce zbliżone do średniej w krajach Unii Europejskiej. Oczywiście nie zajmujemy jeszcze czołowych pozycji, jednak uważam, że udział e-commerce w handlu detalicznym może się ustabilizować na poziomie do ok. 10 proc.

Porażka / rozczarowanie / kryzys roku
Potencjalny kryzys wiąże się z wejściem Amazona do Polski, które zostało oficjalnie ogłoszone kilka tygodni temu. Kurs akcji Allegro zareagował na tę wiadomość ponad 20% spadkiem, co może wskazywać, że inwestorzy dostrzegają tu spore zagrożenie.

Sytuacji Allegro nie ułatwia też InPost ze swoimi paczkomatami, który - od dłuższego czasu współpracując z Allegro m.in. w ramach usługi Smart - zdecydował się też na współpracę z Aliexpress oraz właśnie z Amazonem.

Człowiek roku
A jednak to Rafał Brzoska, prezes InPost. Niewątpliwie nie jest to sukces tylko tegoroczny. Biorąc pod uwagę to, w jaki sposób InPost jest zarządzany, sukces był mu pisany.
Obecna sytuacja spotęgowała tylko rozwój firmy i ugruntowała jej pozycję na rynku. Jej działania to krok milowy w rozwoju całego polskiego e-commerce’u.

Premiera, nowość roku
AI – sztuczna inteligencja. Szturmem wdziera się na salony. Korzystają z niej kluczowi gracze, tacy jak Google czy Uber, testowana jest też w wielu bankach i dużych firmach potrzebujących masowej obsługi 24h.

Jak szybko wejdzie do powszechnego użycia? Zapewne Skynet rodem z „Terminatora” nam nie grozi, ale rozsądne wykorzystanie sztucznej inteligencji może przynieść gigantyczne oszczędności. Obawę może budzić to, że spora grupa ludzi straci pracę, jednak „przebranżawianie” powoli staje się znakiem naszych czasów.

Trend roku
W czasach pandemii mogliśmy obserwować szybki rozwój internetowego handlu produktami spożywczymi. Rynek ten będzie się rozwijał, nawet gdy pandemia stopniowo ustąpi. Wyzwaniem dla całej branży jest jednak sposób dostawy i dotyczy to szczególnie produktów o krótkim terminie przydatności do spożycia. Pojawiają się wprawdzie Coolmaty, jednak jak na razie tylko w większych miastach. Usprawnienia wymagają również procesy logistyczne i dowóz produktów spożywczych, ponieważ niejednokrotnie klienci sklepów online mieli do dyspozycji bardzo odległe terminy.

W zależności od sytuacji związanej z rozwojem Covid-19 zmienić się może także rynek masek i środków dezynfekcyjnych - niewykluczone, że ich sprzedaż utrzyma się na wysokim poziomie lub nawet wzrośnie. Być może zwiększy się też popyt na inne środki ochrony osobistej lub sprzęt medyczny.

Prognoza na 2021 rok
Biorąc pod uwagę dostępne dane, można z pewnością powiedzieć, że rok 2021 ma szansę być dla polskiej branży e-commerce najlepszy w dotychczasowej historii.

Powstałe w 2020 r sklepy online znacząco powiększyły pulę niemal 40 tysięcy dotychczas funkcjonujących w naszym kraju. Daje to ogromne możliwości rozwoju całego sektora ecommerce, ale także nastręcza mniejszym graczom wielu problemów z dotarciem do nowych klientów. Konkurencja na rynku jest coraz większa, małe sklepy ze względu na spore koszty marketingu (SEO, SEM) są często skazane na sprzedaż w marketplace’ach typu Allegro. Ma to oczywiście swoje plusy (m.in. dostęp do dużej bazy użytkowników), ale również sporo minusów (wysokie prowizje czy ograniczone możliwości budowania własnej marki - klient z Allegro pozostaje klientem Allegro).

Właśnie dlatego coraz większym zainteresowaniem cieszą się platformy afiliacyjne dedykowane ecommerce, w których to właściciel sklepu sam ustala zasady współpracy (np. określa wysokość prowizji, którą zapłaci wydawcom od każdej sprzedaży).

Wydawcy są z kolei specjalistami od marketingu, to osoby posiadające duże zasięgi w social mediach, Google czy YouTube. Brak ryzyka dla obu stron powoduje, że sieci takie jak np. Shopeneo.network rozwijają się wyjątkowo szybko i mogą być jednym z istotnych kierunków rozwoju ecommerce.

Cykl: Podsumowania 2020 roku i prognozy na 2021