Branża public relations podsumowuje rok 2018, prognozy na 2019

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/marketing-internetowy-podsumowanie-roku-2018-prognozy-na-2019-agencje,7171183463188097a ##

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/rok-2018-w-mediach-spolecznosciowych-co-wydarzy-sie-w-2019-podsumowanie,7173203212568193a ##

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/agencje-reklamowe-podsumowuja-2018-rok-i-prognozuja-trendy-na-2019,7171181951006337a ##

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/domy-mediowe-podsumowuja-2018-rok-i-prezentuja-prognozy-na-2019-rok,7171181303765121a ##

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/polski-internet-jak-minal-2018-rok-co-wydarzy-sie-w-2019-podsumowuja-wydawcy-i-organizacje-branzowe,7173203137754753a ##

##NEWS https://www.wirtualnemedia.pl/e-commerce-podsumowanie-roku-co-wydarzylo-sie-w-2018-jaki-bedzie-2019-rok,7171179354441345a ##

Sebastian Stępak, dyrektor zarządzający MSL

Wydarzenie rokuAfera wokół Cambridge Analityca, która pokazała kulisy wpływania na opinie i postawy wyborców na skalę światową. Firma mocno zaszkodziła nie tylko swoim klientom, ale przede wszystkim Markowi Zuckerbergowi, który musiał gęsto tłumaczyć się z tego do jakich danych Facebook daje dostęp. Na straży światowego porządku informacyjnego wciąż stoją dziennikarze, tym razem The New York Times i The Observer.

Sukces rokuWreszcie w Polsce i na świecie dyskutujemy na temat smogu, środowiska naturalnego, zanieczyszczenia i podnoszącej się temperatury. Tym razem są to rozmowy poważne. Najważniejsze, że ruszył sektor prywatny, który już komunikuje plany zmian, zawieszając poprzeczkę znacznie wyżej niż regulatorzy. Ochrona środowiska i ograniczenie emisji będzie również głównym tematem działań komunikacyjnych w nadchodzącym roku. Politycy powoli zaczynają zdawać sobie sprawę z powagi problemu, który dotąd wydawali się zupełnie peryferyzować. Po Szczycie Klimatycznym wszyscy wiemy, że będzie to główny temat nadchodzących kilku lat, a postawa naszego rządu spotka się ze ścianą już na poziomie Unii Europejskiej.

Porażka rokuW Polsce spektakl rozpadu jednej z lepiej rokujących sił politycznych. Nowoczesna bez charyzmatycznych liderów, bez założyciela będąca przedmiotem drwin i szyderstw trafia na intensywną terapię, a my oglądamy brudne kulisy kuchni politycznej. Sztucznie utrzymywana przy życiu pewnie przeżyje 2018 rok.

Szkoda, że rozstajemy się z Showmaxem. Agresywny, ciekawy zawodnik który nie zdołał się utrzymać. Okazało się, że zarabianie na rynku treści to ogromne wyzwanie.

Walka z fake news zaczyna być coraz większym wyzwaniem, zarówno w Polsce jak i na świecie. Fałszywe informacje stają tematem wykładów i prelekcji. Media tradycyjne i społecznościowe wprowadzają masę mechanizmów zabezpieczających, ale nieregulowany internet na każdym kroku pokazuje swoją siłę. Trwa walka dobra ze złem.

Człowiek rokuRobert Kubica - człowiek, który dokonał niemożliwego. Z małą pomocą Orlenu, ale zawsze!

Kampania / projekt roku13 lwów dla polskiego oddziału Ogilvy za "Do ostatniego drzewa". Przez kilka lat nie mieliśmy takiego sukcesu na arenie międzynarodowej.

Premiera / debiut / nowość roku"Zimna Wojna". Konsekwencja w dążeniu do zdobycia Oskara i jakościowa praca Pawlikowskiego oraz osób odpowiedzialnych za PR filmu są bezkonkurencyjne.

Trend rokuWalka o prawdę. Szukamy prawdziwych zasięgów i obieramy największych z fałszywych danych, fraud-klików, fejklajków, porządkując przestrzeń w internecie na tyle na ile pozwala nam na to technologia uważając na standardy demokracji. Boje trwają zarówno na gruncie politycznym (wybory, podgrzewanie tematów), biznesowym (giełda), jak i lifestyle (influencerzy). W polskiej polityce jesteśmy jeszcze w fazie analogowej, a w centrum uwagi są taśmy, ale sektor prywatny już mocno reaguje, szczególnie kiedy kampanie w liczbach wyglądają świetnie, a sprzedaż nie może ruszyć do przodu.

Prognoza na 2019 rok2018 był naprawdę dobry pod względem biznesowym. MSL zanotował rekordowe wzrosty, a wyniki są lepsze niż w 2017 roku. Klienci mocno inwestują w komunikację u której podstaw leży wizerunek i zarządzanie reputacją. Chwila nieuwagi powoduje problemy na lata. Nie bez znaczenia są również okoliczności polityczne. Dynamika sporów, ich retoryka wymagają coraz większej uwagi, a czasem też ingerencji w pracę regulatora. Firmy decydują się na wywierania presji i zabierania głosu w dyskusji, bo ich biznes czasami podczas kilku godzin staje w ogniu zagrożenia. Taka sytuacja wytycza dwa główne kierunki rozwoju branży PR- Public Affairs i działania kryzysowe. W cenie będzie również dostęp do badań i bieżąca możliwość sprawdzania siły konceptów komunikacyjnych. Public Relations może rzeczywiście stać się mierzalne pod warunkiem, że nakłady na sprawdzanie efektów dynamicznie wzrosną. Jesteśmy blisko tego momentu.

Adam Łaszyn, prezes Alert Media Communications

Wydarzenie roku„Kler”. Wprawdzie to z pozoru wydarzenie filmowe, ale tak naprawdę PR-owskie. Te 5 mln widzów poszło do kin wcale nie ze względu na walory artystyczne filmu, ale z powodu problemu, które poruszył. A właściwie całego katalogu najważniejszych problemów, z jakimi od lat boryka się Kościół. A więc dotyczy to i interesuje jeszcze więcej milionów mieszkańców Polski. Gigantyczna promocja filmu przez PR właśnie. To nie reklama przyciągnęła ludzi do kin, ale to co przeczytali, zobaczyli i wysłuchali w mediach, co dotarło do nich z Facebooka, czy poprzez tzw. word of mouth. Film wywołał ogromne poruszenie w Kościele i wśród wszystkich interesariuszy Kościoła -  jego najbliższych przyjaciół i najzagorzalszych wrogów. Były miasta, które ogłaszały zakaz wyświetlania filmu, co PR-owo przełożyło się na przegraną jednego z prezydentów w wyborach samorządowych. Bardzo szeroki zakresowo i wysoki emocjonalnie poziom społecznej debaty – od mediów po rozmowy przy stole. Tak nośny projekt/temat to marzenie każdego PR-owca. Trochę samograj, ale o to w PR chodzi – umiejętnie trafić w temat. Sukces rokuWygrana Rafała Trzaskowskiego w Warszawie, brak drugiej tury i najwyższy wynik wyborczy w historii wyborów stołecznych. Ponad pół miliona głosów już w pierwszej turze - ilość, jakiej nie uzyskał żaden kandydat po 1989 roku nawet w drugie turze, gdy wybór jest już między tylko dwoma kandydatami. Sukces był tak duży, że sam Trzaskowski był wyraźnie zaskoczony. A jeszcze bardziej Newsweek, który wypuścił okładkę – „Teraz druga tura” jaka ukazała się nazajutrz po niedzieli wyborczej (to jest wpadka!). Ten sukces to z jednej strony duża pokora w podejściu do kampanii, która na początku miała swe spore wpadki (słynny wpis o Geremku), ale potem nie tylko w działania włożono mnóstwo pracy, ale i trafionej – dobra struktura narzędzi dotarcia do wyborców, trafione spoty, wykorzystane debaty. Z drugiej strony kampania Patryka Jakiego, który tak był zdesperowany, że chaotycznie obiecywał właściwie wszystko a sam spektakularnie rzucał partyjną legitymację (by zaraz odjechać autobusem PiSu). Ze strony Jakiego to była kampania, która też może służyć za akademicki przykład jak tracić wiarygodność. Był współautorem sukcesu Trzaskowskiego. Porażka roku2018 rok obfitował w spektakularne porażki. Wśród kandydatur do tej kategorii można zatem przebierać jak w ulęgałkach: PR-owy kataklizm na skalę światową w związku z ustawą o IPN, nie tylko sportowa ale i wizerunkowa katastrofa polskiej reprezentacji na MŚ w Rosji („mistrzostwa 4K”), Jaki w Warszawie, gigantyczna dewaluacja wiarygodności KNF. Ale PR-owo prym porażki wiodą obchody Stulecia Niepodległości. A ściślej – państwowe, centralne obchody. Gigantyczne pieniądze wydane z budżetu a w skali krajowej sprowadziło się do wielkiej ulgi, że nie doszło w stolicy do megarozróby. Czego się nie dotknąć na poziomie ogólnopolskim to porażka: chaos organizacyjny (kto organizuje marsz, jak obchodzimy Stulecie, etc.), wolny poniedziałek „last miute” dezorganizujący wiele dziedzin życia, żadnych znaczących gości zagranicznych, żadnej Big Idea. Nawet Lwica Prawicy - posłanka Pawłowicz krytykowała pomysł czczenia Stulecia przez rejs jachtu po świecie. Tylko lokalne społeczności zdały egzamin, bo tam w małych ojczyznach te obchody można było zrobić i godnie i podniośle. Człowiek rokuZastanawiałem się nad przyznaniem tego tytułu biskupowi opolskiemu Andrzejowi Czaji – za odwagę, iż jako jedyny z polskich hierarchów otwarcie wystąpił do wiernych swej diecezji w sprawach pedofili pokazując dane i fakty a nie tylko deklaracje (tak się zarządza kryzysem wizerunkowym!). Ale jednak chciałbym miano Człowieka Roku oddać Jurkowi Owsiakowi. Jest on od dawna chodzącym wcieleniem PR-u. Jednak nie powinno nas to przyzwyczajać do tego, że co rok robi po prostu coś, o czym inni w PR mogą jedynie pomarzyć. On i jego WOŚP w tym roku szczególne udowodnili prawdziwość twierdzenia: „co nas nie zabije, to nas wzmocni”. Już nie tylko utrata TVP, ale wręcz jawna wojna wytoczona przez partyjne media, nie spowodowała odwrócenia się części społeczeństwa od Orkiestry. Wręcz przeciwnie -  był kolejny rekord. A PR jest esencją WOŚP – tam jest cały katalog PR jak z podręcznika; od relacji z mediami przez crisis communications i employer branding po public affairs. Nie bez powodu Jurek został w tym roku uznany przez naszą branżę Gwiazdą PR. W pełni się z tym wyborem zgadzam. Zasłużył na to nie tylko za całokształt, ale i za to, co zrobił w tym konkretnie roku.

Kampania / projekt rokuJako juror Złotych Spinaczy miałem w zasadzie przegląd większości polskich kampanii PR, które uznano za warte wyróżnienia. Poziom ogólny wprawdzie nie rośnie (brak wielu nagród I stopnia, czyli Złotych Spinaczy), ale perełki się zdarzają. Na mnie najkorzystniejsze wrażenie zrobił drobny, lokalny projekt „Dopal cenę śmierci” zrealizowany przez Urząd Miasta Mysłowice. Sercem projektu (szerszego edukacyjnie) był pomysł, by pod mysłowickie szkoły podjechały karawany pogrzebowe, a w klasach pojawili się pracownicy tych firm oferując amatorom dopalaczy 50% rabatu na własny pogrzeb. Kontrowersyjne. Może nawet niezgodne z zasadami wychowania przez pozytyw. Ale mocne. Kreatywne dla przekazu a nie kreatywności. W punkt. I to co mnie ujęło w relacji przedstawicielki Urzędu Miasta: „Poprosiliśmy zakład pogrzebowy, by dał nam wszystkie swe karawany. I dał – wszystkie cztery”. Czysty PR, nawet jeśli w mikroskali. Premiera / debiut / nowość rokuOczywiście mam swoje skrzywienie kryzysowe. I dlatego dla mnie nowością roku była nowa forma publicznego wywołania i realizacji kryzysu wizerunkowego do wywarcia organizacyjnej oraz medialnej presji na pracodawcę. Strajk typu L4, czyli oparty na absencji pracowników masowo udających się na zwolnienia lekarskie. W dużej skali przeprowadzili to policjanci na początku listopada. Z dodatkową presją, iż zabraknie policjantów na rozróbie warszawskiej 11 listopada, czyli na tym nieszczęsnym (organizacyjnie i PR-owsko) Marszu Niepodległości. Media, SoMe, brak policjantów na ulicach oraz perspektywa ich braku na zabezpieczeniach Stulecia w całej Polsce stworzyły mieszankę tak skuteczną, że policjanci dostali podwyżki o kilkanaście procent. Najwyższe od lat. Masowa absencja chorobowa jest (przynajmniej na razie) nieegzekwowalna prawnie a efektywność ma większą niż zwykły strajk, który w naszych czasach nie ma już szans na masowe uczestnictwo czynne pracowników. L4 pozwala skutecznie protestować w sposób bierny …i wygodny. „Strajkujący” w fotelach oglądają sobie w telewizorach jak działa ich „strajk”. Generalnie protesty przybierają coraz bardziej charakter hybrydowy – jak we Francji (inny mechanizm, ale też ciekawy). Media odgrywają tu kluczową rolę. I już szykuje się wdrażanie tej formy opartej na PR w innych branżach – nauczyciele zapowiadają taki strajk przed najbliższą maturą. To zdecydowanie godne nowego terminu – jak istnieje nazwa „strajk włoski”. Ja typuję „strajk L4”. PR z wykorzystaniem mediów i SoMe to jego kluczowa część mechanizmu. Trend rokuZ praktycznego punktu widzenia nowa rzecz, o którą pytali nas w tym roku w praktyce wszyscy klienci kryzysowi to coś, co wstępnie nazwaliśmy Dirt Data Handling (DDH), czyli – w dużym skrócie - zarządzanie hejtem i fake-news w SoMe. Istnieje już od jakiegoś czasu termin Waste Data Handling (WDH) a nawet firmy, które się tym w Polsce zajmują. Jednak WDH to nie do końca to, o co klienci gremialnie zaczęli nas wypytywać. Chodzi im bardziej o serwis będący przeciwieństwem działania trolli, którzy informacyjnie „śmiecą” i obrzucają błotem. O to, by czyścić sieć z „brudu” i ewentualnie wyjaśniać (fact checking). Sami trochę to robimy na poziomie zarządzania treścią, ale już mechanizmy zarządzania techniczną stroną takiego DDH to – gdy się wejdzie w szczegóły i trzeba zachować zasady wiarygodnej komunikacji antykryzysowej - wyższa szkoła jazdy. Nawet dla najdroższych agencji interaktywnych. Wciąż brak rynku takich usług, bo to diablo trudna rzecz. Ale skoro istnieje rosnące zapotrzebowanie, trend popytu – podaż powinna się znaleźć. Instytucje, firmy i osoby dotknięte kryzysem sieciowo-medialnym coraz bardziej czują się bowiem bezbronne wobec fal hejtu i fake-news. Takiego miksu, któremu nadaliśmy nazwę „hejtostrofy”, czyli katastrofy wizerunkowe wynikające z nabrzmiałej fali hejtu szybko wylewającej się do mediów tradycyjnych. To też rosnący trend – i w Polsce i na świecie.

Prognoza na 2019 rok (w Polsce i na świecie)W prognozach na 2019 rok jest pewniak. Coś, co będzie silnie trzęsło mediami i bardzo wieloma aspektami życia polskiego PR-u. To igrzyska wyborcze, bo 2019 to wyborczy rok. Temperatura już rośnie od co najmniej półrocza (z wyborami samorządowymi), ale będzie zwyżkować przy europejskich, by osiągnąć wrzenie jesienią tuż przed parlamentarnymi – czyli grą o wszystko. I to wcale nie ograniczy się do sfery politycznej. Dotknie wielu branż i dziedzin życia. Będzie to bowiem wielki wyścig o głos każdego dorosłego obywatela RP, więc do każdego z nich będą setki prób dotarcia. PR-owe igrzyska, które dotkną mnóstwo obszarów, gdzie jest PR – od firm i instytucji wciąganych w ujawniane afery po firmy, na które decyzje administracji mają szczególny wpływ jak firmy farmaceutyczne z ich listami refundacyjnymi, czy te, które są uzależnione od podwyżek prądu, czy obrotu VATem.

To, co się dzieje obecnie z Polsatem, czy Radiem Zet pokazuje jak silnie batalia biznesowo-PRowa już toczy się o media. A przyspieszy. Przykład GetIn Banku, ale i wielu innych firm komercyjnych wskazuje, że – niestety – polityka i walka wyborcza przekłada się i przełoży także na prowadzenie wielu biznesów. Wpływ polityki jest coraz większy a to już wielki obszar dla PR, zwłaszcza kryzysowego  - np. gdy trzeba przed tym wpływem polityki się chronić. W 2019 roku będziemy świadkami wysypu afer, które wielu instytucji i biznesów nie oszczędzą. I jeszcze jeden aspekt – te wybory to będzie także wyścig technologiczny i know-how w zakresie komunikacji. Boty, trolle, agregacja newsów i fake-newsów, nowe formy i formaty, narzędzia defensywne. To już ma duży, a nawet decydujący wpływ na wyniki wyborów we wszystkich znaczących krajach, więc będzie mieć i u nas. Będzie co obserwować. I uczyć się nowego know-how.

Alicja Górka-Pruszczak, prezes Havas PR

Wydarzenie rokuPolska: Rozpad Nowoczesnej, jako przykład na to, że pogodzenie systemu zarządzania korporacyjnego z szerokim gronem ambitnych indywidualistów może doprowadzić do widowiskowej klęski komunikacyjnej.Świat: Przesłuchanie marka Zuckerberga przed Kongresem w związku z gigantycznym wyciekiem danych użytkowników Facebooka, w kontekście wpływu na wybory prezydenckie w USA. Spektakularny dowód potwierdzający potęgę social media.

Sukces rokuPolska: Sukces Jurka Owsiaka i organizowanego przez niego Pol’and&Rock Festival. W obliczu utraty praw do korzystania z nazwy „Woodstock”, wydarzenie utrzymało swoją ogromną popularność, a on sam udowodnił, że oddanie sprawie całego serca oraz doskonała jakość artystyczna sprzedaje lepiej niż nie jeden kolorowy szyld.Świat: Międzynarodowy sukces „Zimnej wojny”. Historia tragicznej miłości rozgrywająca się w cieniu „systemu” jako uniwersalny język komunikacji, który porywa tłumy. Złote Lwy, nagrody na 43. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, nagroda dla Pawła Pawlikowskiego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes, Europejska Nagroda Filmowa 2018. Czas na nominację do Oscara. Trzymam za nią kciuki.

Porażka rokuPolska: Zarządzanie sytuacją kryzysową, związaną ze strajkiem pracowników LOT-u.Świat: Przerażające morderstwo Dżamala Chaszodżdżiego, dziennikarza i jednego z największych krytyków reżimu w Rijadzie.

Człowiek rokuPolska: Robert Biedroń to wyrazistość i szczerość sama w sobie. Podbił serca mieszkańców Słupska, by wyruszyć teraz w Polskę. Prawdziwie nowa jakość i narracja w polityce.Świat: Banksy jako człowiek, który nieprzerwanie dba o chwile refleksji u przeciętnego konsumenta mediów masowych poprzez prostotę przekazu a jednocześnie jego dobitność. Echa samozniszczenia jego dzieła, "Dziewczynki z balonikiem" nie milkły tygodniami.

Projekt rokuPolska: Promocja drugiego sezonu „Opowieści podręcznej” emitowanego przez Showmax jako doskonały przykład wykorzystania komunikacji 360 stopni.Świat: Ach cóż to był za ślub… SHOW. Ślub Chiary Ferragni, najpopularniejszej na świecie blogerki modowej The Blond Salad i Fedeza, włoskiego rapera jako najgłośniejsza akcja marketingowa tego roku. W product placement w tej transmisji na żywo zainwestowały takie marki jak Alitalia czy Dior, a sam ślub był początkiem nowej rodziny… marki The Ferragnez.

Premiera / debiut / nowość rokuInstagram coraz mocniej rozpycha się łokciami. Zawłaszczył już funkcjonalności wykorzystywane dotąd tłumnie przez użytkowników Snapchata i Facebooka.  

Trend roku Polska/Świat:Czeka nas walka o pracowników, wynikająca z wchodzeniem na rynek pracy pokoleń niżu demograficznego – w krajach rozwiniętych. Orężem w bitwie o najlepszych będą kampanie employer brandingowe. Teraz, jak nigdy wcześniej marka pracodawcy będzie w cenie i każda firma spróbuje zawalczyć o tytuł „najlepszego miejsca do pracy”.

Klara Banaszewska, dyrektor generalna Grayling Poland

Kampania/projekt roku Polska – za niekwestionowanego zwycięzcę w kategorii najlepszych polskich kampanii komunikacyjnych mijającego roku uważam projekt WWF „Jesteś zagrożonym gatunkiem” przygotowany na okoliczność odbywającego się w Katowicach szczytu klimatycznego COP24. Celem kampanii było zwrócenie uwagi polskiego społeczeństwa na postępujące zmiany klimatyczne. To, co wyróżnia ten projekt to przede wszystkim wyjątkowy koncept kreatywny, którego osią było zastąpienie figurującej w logotypie organizacji pandy wizerunkami przedstawicieli innego zagrożonego gatunku – człowieka. W rezultacie, na towarzyszących kampanii billboardach pojawiły się twarze znanych polityków, artystów oraz celebrytów, w tym m.in. Donalda Tuska, Angeli Merkel, oraz Mateusza Morawieckiego. Odważny zabieg zastosowany przez WWF bardzo mocno przemawia do wyobraźni i uświadamia powagę sytuacji i związane z nią zagrożenia. Ciekawym elementem kampanii była również jej interaktywna odsłona. Na dedykowanej stronie WWF każda zainteresowana osoba mogła stworzyć unikalne logo kampanii WWF ze swoją własną podobizną.

Świat – Jeżeli chodzi o projekty zagraniczne, to duże wrażenie zrobiła na mnie kampania outdoorowa zrealizowana przez markę Clear Channel w Sztokholmie. W pierwszej połowie grudnia w stolicy Szwecji pojawiły się 53 pozornie zwykłe billboardy, które w momencie, gdy temperatura na zewnątrz spada do minus siedmiu stopni – zamieniają się w interaktywne drogowskazy wskazujące bezdomnym drogę do najbliższego schroniska, w którym mogą się ogrzać oraz zjeść ciepły posiłek. Kampania Clear Channel to świetna akcja, która nie tylko odpowiada na bardzo poważny problem, z jakim Szwecja mierzy się od wielu lat, ale co ważniejsze w realny sposób wspiera jego rozwiązanie. Jeżeli projekt Clear Channel uratuje przed wychłodzeniem choć jednego człowieka, a wierzę, że takich ludzi będzie więcej, to jego cel zostanie osiągnięty w 100%. Człowiek roku Polska – W tegorocznym zestawieniu tytuł polskiego człowieka roku przyznałabym Anji Rubik za kolejną odsłonę akcji #SEXEDPL i związane z nią działania mające na celu podtrzymanie w Polsce dyskusji na temat znaczenia edukacji seksualnej, która jeszcze do niedawna traktowana była w naszym kraju jako temat tabu. Pop-up szkoła #SEXEDPL, kolekcja stworzona z marką Local Heroes oraz książka poświęcona edukacji seksualnej przygotowana we współpracy z kilkunastoma psychologami, seksuologami i pedagogami – to tylko przykładowe inicjatywy, za pośrednictwem których najpopularniejsza polska modelka próbuje zmienić sposób mówienia i świadomość Polaków w kwestiach związanych z seksem. #SEXEDPL to bez wątpienia jedna z najważniejszych społecznych akcji ostatnich lat.

Świat – W moim prywatnym rankingu tytuł człowieka roku 2018 przyznaję ex aequo Grecie Thunberg, 15-letniej aktywistce ze Szwecji, której przemówienie w trakcie szczytu klimatycznego COP24 zawstydziło polityków i podbiło serca internautów oraz Eddiemu Vedderowi, wokaliście grupy Pearl Jam, za to, że podczas swoich lipcowych koncertów w czeskiej Pradze i Krakowie odniósł się do sytuacji polskich kobiet i toczącej się w naszym kraju dyskusji nad ustawą antyaborcyjną. Chociaż Gretę i Eddiego dzieli tak wiele, jest jedna rzecz, która ich łączy – to zaangażowanie w ważne kwestie społeczne i chęć wyrażenia swojego sprzeciwu wobec otaczającej rzeczywistości. Oba manifesty są również bardzo ciekawe z komunikacyjnego punktu widzenia. Potwierdzają, że ważne przekazy i wydarzenia nie giną w gąszczu informacji, ale są zauważane i szeroko komentowane.

Wydarzenie rokuPolska – Z punktu widzenia branży medialnej jednym z najważniejszych wydarzeń mijającego roku było wejście na polski rynek „Vogue’a”, najbardziej wpływowego i opiniotwórczego magazynu o modzie na świecie. Pierwsze wydanie pisma, z okładką, na której wystąpiły Anja Rubik i Małgorzata Bela na tle zaśnieżonego Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, trafiło do kiosków w Polsce 14 lutego 2018 r. Tym samym nasz kraj dołączył do grona 23 krajów, posiadających własną edycję magazynu.

Świat – Bez wątpienia jednym z najbardziej medialnych i najchętniej komentowanych wydarzeń 2018 r. był ślub następcy brytyjskiego tronu, księcia Harry’ego z amerykańską aktorką Meghan Markle. Uroczystość transmitowana na żywo przez kilkadziesiąt stacji telewizyjnych z całego świata przyciągnęła przed ekrany telewizorów miliony ludzi, potwierdzając tym samym, że popularność brytyjskiej monarchii nie słabnie. Przeciwnie, w kontekście różnego rodzaju zawirowań związanych m.in. z nieuchronnie zbliżającym się Brexitem, rodzina królewska zdaje się być najlepszym towarem eksportowym Wielkiej Brytanii.

Sukces rokuPolska – Mówiąc o polskich sukcesach mijającego roku nie sposób nie wspomnieć o niezwykłych osiągnięciach polskiej kinematografii. Produkcje takie jak „Kler” Wojtka Smarzowskiego czy „Zimna Wojna” Pawła Pawlikowskiego przyciągnęły do kin setki tysięcy widzów i odbiły się szerokim echem wśród krytyków filmowych i wielbicieli kina, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wystarczy tu wspomnieć chociażby wyprzedane bilety na seanse w Wielkiej Brytanii, Holandii i Norwegii, czy liczne nagrody przyznane w trakcie najważniejszych europejskich konkursów, takich jak Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes, Europejskie Nagrody Filmowe w Sewilli, czy rodzimy Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Teraz nie pozostaje nam nic innego jak trzymać kciuki za Oskara w kategorii „Najlepszy film nieanglojęzyczny” dla „Zimnej wojny”. Oficjalne nominacje zostaną ogłoszone już 22 stycznia.

Świat – Tym razem odpowiem trochę przekornie. Czy poważny kryzys można obrócić w sukces? Nie jest to łatwe, ale jak się okazuje – możliwe. Udowodniło to na początku 2018 r. KFC. W lutym popularna amerykańska sieć barów szybkiej obsługi została zmuszona do zamknięcia połowy ze swoich 900 lokali w Wielkiej Brytanii. Powodem były wstrzymane dostawy kurczaków, stanowiących podstawowy składnik wszystkich serwowanych w restauracji dań. Sytuacja wzbudziła wśród konsumentów tak duże emocje, że zwracali się oni z prośbą o rozwiązanie problemu nawet do brytyjskiej policji, która zresztą wydała w tej sprawie stosowne oświadczenie. Z racji swojego zasięgu i charakteru kryzys mógł mieć fatalne skutki dla reputacji marki KFC. Nie stało się tak tylko i wyłącznie dzięki świetnie zarządzonej komunikacji kryzysowej skierowanej zarówno do klientów restauracji, jak i jej pracowników i franczyzobiorców. Utrzymane w lekkiej formie, okraszone niezwykłym poczuciem humoru i autoironią, a jednocześnie zawierające szczere przeprosiny i informację, że firma robi wszystko, co w jej mocy, żeby rozwiązać problem, oświadczenia i reklamy, za pośrednictwem których KFC odpowiedziało na zaistniałą sytuację, spotkały się ze zrozumieniem i ciepłym przyjęciem ze strony brytyjskiego społeczeństwa. W rezultacie kryzys został nie tylko zażegnany, ale co ważniejsze nie przełożył się w negatywny sposób na reputację marki. Osoby odpowiedzialne za zarządzanie wizerunkiem KFC po mistrzowsku wcieliły w życie słynną dewizę Winstona Churchilla: „Nigdy nie pozwól, by dobry kryzys się zmarnował”. Wielki szacunek.

Ryszard Solski, prezes Solski Communications

Wydarzenie rokuZ naszego punktu widzenia najciekawszym wydarzeniem była fuzja naszego wieloletniego partnera, Burson-Marsteller, z agencją Cohne & Wolfe, w wyniku której powstała trzecia co do wielkości światowa agencja Burson Cohne & Wolfe - mamy nadzieję, że będzie ostro walczyła z konkurentami o jak największy kawałek międzynarodowego PR-owego tortu.

Na naszym rynku agencyjnym znamiennym wydarzeniem było wyjście z Polski LEWIS-a, średniej co do wielkości agencji międzynarodowej (nr 36 w rankingu Holmesa). Jest to już druga (po Edelmanie w 2016) taka decyzja – a jednocześnie do Polski nie weszła żadna inna duża agencja. Wydaje się więc, że polski rynek jest dla dużych graczy niewielki i mało atrakcyjny, więc wolą inwestować w rejonie Azji-Pacyfiku, czy w Ameryce Południowej, gdzie mają wyższy zwrot na inwestycji. Tak też uzasadnił swoją decyzje LEWIS. Czy to oznacza, że kolejne czołowe agencje światowe będą się z Polski wycofywały? No cóż, zostały właściwie cztery, z których dwie przeżywały już trudne okresy. Miejmy nadzieję, że mają już to za sobą i że ich pracownicy nie dowiedzą się pewnego dnia, że mają się pakować. Natomiast dla nas najważniejszymi wydarzeniami 2018 było 10-lecie firmy i przeprowadzka do nowego, pięknego biura w prestiżowej lokalizacji vis-a-vis Zachęty, jak również Diament Forbesa i Gazela Biznesu za zbudowanie wartości firmy.

Człowiek rokuTytuł człowieka roku na świecie przewrotnie przyznałbym sir Martinowi Sorrellowi, założycielowi i twórcy sukcesów koncernu WPP, który w 2018 r. ustąpił ze stanowiska w dość kontrowersyjnych okolicznościach, ale niezrażony tym natychmiast zabrał się do tworzenia nowych firm i znając go, można wróżyć kolejny sukces, choć pewnie już nie tak spektakularny.

Trend rokuJest oczywistą oczywistością, że ciężar komunikacji będzie się przenosił do mediów społecznościowych, będzie także rosła rola influencerów i content marketingu. Co nie znaczy, że media tradycyjne przestaną być platformą komunikacji - wciąż nią będą, zwłaszcza w komunikacji korporacyjnej, gdyż jest ona ważnym narzędziem dotarcia do decydentów i kluczowych interesariuszy.

Jeśli chodzi o zakres działań agencji, myślę, że rysują się dwie odmienne filozofie: oferowania wszystkich usług komunikacyjnych "pod jednym dachem" – i koncentracji na usługach stanowiących „core competence”. Tę pierwszą możemy obserwować w świecie największych klientów i największych grup komunikacyjnych (WPP, Omnicomu, Interpublic itd.), tę drugą - na poziomie lokalnym. Dla największych światowych korporacji oferta zapewnienia wszystkich usług komunikacyjnych, reklamy, zakupu mediów, badań rynkowych, PR czy wsparcia sprzedaży, z pewnością jest atrakcyjna - zapewnia synergię i messaging, przerzuca koordynację na partnera, no i może być tańsza niż zakup usług u różnych partnerów. Jednak w Polsce nie wróżę jej szybkiego sukcesu, ponieważ budżety, a więc i oszczędności są stosunkowo niewielkie, zaś ryzyko - spore. Na poziomie światowych grup komunikacyjnych większość usług ma wyrównany poziom, ale na rynkach lokalnych, także w Polsce, nie. Dlatego spodziewam się, że w naszym kraju klienci korporacyjni jeszcze przez długi czas będą osobno wybierali agencję reklamową, osobno dom mediowy, osobno agencję badawczą i osobno agencję PR. W tym upatruję szans dla takich firm jak nasza, które wolą oferować klientom wysokiej jakości jeden pakiet usług - w tym wypadku PR, Digital, Public Affairs i szkolenia komunikacyjno-kryzysowe, ale za to na wysokim poziomie - niż wszystko co się da, ale na różnym poziomie.

Prognoza na 2019 rokNiedawne badanie ICCO (International Communications Consultants Organization) wykazało, że wskaźnik optymizmu szefów agencji PR wynosi 7,7%. Zatem uwzględniając, że rynek PR (mierzony przez Holmes Report - www.holmesreport.com) w 2017 r. urósł o 5%, oczekiwałbym podobnego wzrostu w latach 2018 i 2019.

Jak jest w Polsce? No cóż, w Europie Wschodniej optymizm jest mniejszy, wskaźnik wynosi tylko 6,6%. Niestety, wielkość polskiego rynku PR, a zatem i tempo jego wzrostu są dość trudne do zmierzenia z tego prostego powodu, że nie ma pełnych i wiarygodnych danych. Dostępne rankingi branżowe mówią o rocznej wartości fee income blisko 130 mln złotych (2017), ale oparte są na danych tylko dwudziestu kilku firm, nie ma wśród nich wielu liczących się agencji, a i samo pojęcie fee income jest różnie intepretowane - np. niektóre agencje sieciowe zaliczają sobie fee za działania w innych krajach, realizowane przez tamtejsze firmy. Równie rozbieżne są szacunki tempa rozwoju rynku – od 7,45% do 12%. Osobiście sądzę, że w 2018 r. to tempo może wynieść 6-7%, ale, znowuż, jest to bardziej oparte na znajomości branży i własnej intuicji, niż jakichkolwiek empirycznych danych.

O tych mogę mówić jedynie w stosunku do naszej agencji - w latach 2015-2017 nasze przychody wzrosły o ok. 80%, a w tym roku liczymy na kolejne 20% i utrzymanie pozycji w ścisłej czołówce firm PR w Polsce. I to właśnie na naszym przykładzie widać, że dobre wyniki i pozycję rynkową można mieć, nie sięgając po obszary, na których inni znają się lepiej.

Norbert Ofmański, prezes Grupy On Board Think Kong

Jednym z ważniejszych wydarzeń w komunikacji marketingowej, które przekładało się na działania wielu firm i marek był tegoroczny Mundial. Niezależnie od wyników sportowych reprezentacji, marki potrafiły fakt udziału kadry wykorzystać w swojej promocji. Co ciekawe, publiczna krytyka wczesnego zakończenia występów naszych piłkarzy nie wpłynęła negatywnie na postrzeganie głównych partnerów, którzy przeznaczali duże środki na promocję.

Wśród ważnych wydarzeń gospodarczych minionego roku nie można pominąć Szczytu Klimatycznego COP24, który odbył się na początku grudnia w Katowicach. Trochę za wcześniej na jego podsumowanie, ale niewątpliwie dla Polski jako gospodarza tego wydarzenia było to jedno z ważniejszych wizerunkowych wydarzeń. Niezależnie od wyniku prowadzonych negocjacji, wydarzenie, na którym zarejestrowanych było podan 30 tysięcy gości z całego świata wpłynie na postrzeganie naszego kraju. Również dla przedstawicieli biznesu wyzwaniem było, jak odnieść się do tego wydarzenia oraz adresowanych problemów zwiększenia udziału źródeł odnawialnych w procesach produkcyjnych.

Odpowiedzialne prowadzenie biznesu względem wszystkich interesariuszy pomału staje się standardem w naszym kraju. W pewnym sensie jest to spowodowane oczekiwaniami samych konsumentów, nowego pokolenia generacji Z oraz wysokiej świadomości ochrony środowiska czy wielu interesów społecznych. Traktowanie wydatków w tym kierunku jest coraz częściej przez firmy i marki postrzegane jak inwestycja i źródło innowacji. Założenia CSR stają się stałym elementem wpisanym w strategie biznesowe nie tylko dużych firm, ale coraz częściej rodzinnych biznesów.

Jednocześnie zmieniająca się rola mediów tradycyjnych, rozwój technologiczny sprzyjający powstawaniu nowych mediów oraz ich konsumpcja przez użytkowników młodego pokolenia, sprawia, że firmy muszą weryfikować swoje dotychczasowe strategie komunikacji. Poszukiwanie nowych kanałów komunikacji, rozwiązań prowadzenia skutecznego dotarcia i budowaniu dialogu z konsumentem, stanowi o skuteczności działań marketingowych czy pozycjonowania działalności firmy w opinii społecznej.

Obecnie wyzwaniem jest jak skutecznie opowiedzieć historię firmy czy marki, aby budować zaangażowanie i akceptację prowadzonej działalności wśród konsumentów. Inwestowanie w samą promocję wydaje się niewystarczające, trzeba tworzyć własny content, często inwestując więcej w jego produkcję niż samą promocję. Takie podejście możemy zaobserwować na przykładzie znanych marek jak RedBull, jedną z pierwszych firm która swoją strategię marketingową zbudowała na sponsorowaniu własnych wydarzeń. Coraz częściej takie podejście jest powielane a firmy inwestują w tworzenie własnych platform komunikacji inwestując w produkcję wysokiej jakości treści nie rzadko wytwarzanych przez pracujących na zlecenie dziennikarzy czy producentów. Co ciekawe coraz częściej są to treści nie tylko marketingowe, ale również korporacyjne np. prezentujące firmę jako atrakcyjnego pracodawcę, co dobrze wróży dla wszystkich agencji które takimi działaniami profesjonalnie się zajmują.

Piotr Czarnowski, prezes First PR

Choć 2018 obfitował w Polsce w wydarzenia łączone z PR, to niewiele z nich miało związek z komunikacją, ale w końcu przywykliśmy do tego, że wszystko już nazywa się PR. Dlatego za rzeczywiście ważne uznaję nie pojedyncze wydarzenie a trwałe zjawisko, na które zwracałem uwagę dwa lata temu, ostrzegałem przed nim rok temu a dziś mogę powiedzieć, że w 2018 dopełniło się. Podział polityczny spowodował bardzo silny podział mediów a ten z kolei wywołał równie skrajne podziały społeczne. W ciągu trzech lat udało się przy pomocy prostych zabiegów propagandowych i z wykorzystaniem naturalnych cech charakterologicznych Polaków osiągnąć podział, którego usunięcie zajmie co najmniej kolejne pokolenie. Nigdy jeszcze tak niewielu nie udało się tak szybko wprowadzić tak daleko idących i trwałych zmian. I nie mam na myśli tylko polityków z obu stron polskiego frontu, ale przede wszystkim media. Zależnie od punktu widzenia możecie to potraktować jako wielki sukces albo zupełną porażkę. Znaczenie społeczne tego zjawiska jest ogromne a jego wpływ na PR sprowadza się do tego jak trudno w świecie konfliktów budować i przekazywać dobrą jakościowo, neutralną, niepolityczną informację.

Podziały wywołują frustrację, frustracja napędza fake news i hejt – i to było kolejne silne zjawisko 2018. Ale do tego zdaje się już też przywykliśmy. Szkoda, bo z tej perspektywy obraz naszych mediów jest, znowu zależnie od punktu widzenia, wspaniały albo beznadziejny. Mianowicie media nie przedstawiają już rzeczywistości tylko nieobiektywne, emocjonalne, spolaryzowane widzenie indywidualnych dziennikarzy, o tym większym ego im mniej mają wiedzy. W mediach coraz trudniej znaleźć dziennikarzy, za to mamy coraz więcej komentatorów, opisujących własne wizje świata, tym intensywniej im mniej mają danych i kompetencji. W efekcie mamy do czynienia z czystymi fake news i zamiast faktów dostajemy chaotyczną dezinformację, która świetnie ogłupia odbiorców. 80% Polaków nie potrafi już odróżnić fake news od prawdy a 70% nie rozumie tego co czyta. No i tu mam znowu wątpliwości czy dziennikarzy i PRowców biorących udział w tym procesie uznać, ze względu na ich efektywność, ludźmi roku?

Za projekt roku uznaję kampanię „informacyjną” MSZ przed szczytem klimatycznym COP24. Po pierwsze świetnie dobrany do międzynarodowej grupy ekspertów kanał przekazu, bo jak wiadomo ci eksperci życie spędzają na poszukiwaniu na YouTube virali z MSZ. Po drugie konsekwencja, bo to nie pierwszy raz, kiedy MSZ za gigantyczne pieniądze (poprzednia taka kampania kosztowała chyba 700 tysięcy PLN) usiłuje wbrew rozsądkowi komunikować się w ten sposób. Po trzecie niecodzienna metoda promocji filmiku - kampania przeszłaby zupełnie niezauważona, jak poprzednie, gdyby nie grupa, do której w ogóle nie była skierowana – polscy dziennikarze, którzy zauważyli, że filmik jest całkowicie dezinformujący i zupełnie niezgodny z rzeczywistością. Gdyby nie oni, zapewne nikt by tego kreatywnego produktu nie obejrzał. Ale z drugiej strony ta kampania dokładnie pasuje do tego co dzieje się od lat z promocją Polski za granicą: ma być drogo, bez sensu i ze skutkiem odwrotnym do potrzebnego.

Co do spraw bezpośrednio związanych z polskim PR – 2018 nie przyniósł nic nowego. Nadal zacięcie dyskutujemy jak to fatalnie, że PR ma tak złą reputację, że nie jest to zawód powszechnego szacunku, że sprzedajemy się za dumpingowe ceny, że brak profesjonalizmu a etyka pozostała tylko pustym frazesem – ale nadal nic nie robimy, żeby to zmienić. I tak pewnie będzie w 2019 roku.

Co do zjawisk światowych w 2018 warto chyba powiedzieć o nieco szybszym niż dotychczas przechodzeniu od tradycyjnych metod udostępniania informacji do metod cyfrowych i to pozwalających odbiorcom na wybór tego co dostają oraz na interaktywny udział w tworzeniu informacji. Dostęp do informacji coraz częściej na świecie kosztuje, coraz więcej mediów stosuje paywalle i – jako reguła – towarzyszy temu dbałość o jakość i prawdziwość informacji. Ta tendencja pewnie nie prędko będzie w Polsce popularna, ponieważ polski odbiorca nie chce płacić za informację, bo zwyczajnie jej nie ceni, albo ma wątpliwości czy warto płacić za tak kiepską jakość, jaką dostaje dotychczas. Wiele mówi się o wykorzystaniu sztucznej inteligencji w komunikacji, a zwłaszcza w tworzeniu informacji, ale myślę, że wbrew ubiegłorocznym przepowiedniom ekspertów, przy dzisiejszym poziomie techniki, a nawet w perspektywie tego co możemy sobie wyobrazić, sztuczna inteligencja nie zastąpi jeszcze prawdziwego człowieka-dziennikarza i jego partnera na świecie, człowieka-PRowca.

Jest jeszcze jedno światowe zjawisko, bardzo ważne, ale jeszcze zupełnie nie zauważalne w Polsce: fake newsy są tylko końcowym narzędziem dezinformacji. Żeby z nimi skutecznie walczyć, trzeba dostrzec właśnie cały system dezinformacji, trzeba zrozumieć, gdzie i dlaczego, oraz za jakie pieniądze powstają, dlaczego i jak media zajmują się ich upowszechnianiem. Zważywszy, że fake newsy na masową skalę zaczęły funkcjonować właśnie w Polsce na wiele lat przed ich światową karierą (tzw. fakty medialne), niechęć do przyznania, że są elementem dezinformacji nie powinna dziwić.

Te światowe zjawiska będą zapewne tendencjami 2019, ale czy i w jakim stopniu trafią do Polski – trudno przewidzieć. Jeszcze trudniej przewidzieć, jak będą potencjalnie intepretowane w naszym świecie iluzji informacyjnej.  

Iwona Michalczyk, dyrektor zarządzająca Garden of Words Group

Wydarzenie roku Szczyt klimatyczny ONZ w Katowicach. Szeroko komentowany, różnie oceniany, pełen burzliwych negocjacji do samego końca - istotny dla Polski, świata i naszej przyszłości. Debata nad strategią postępowania i szansami, jakie daje zrównoważony rozwój, nie należy do najłatwiejszych dla wielkich tego świata. Kluczową rolę w kwestiach środowiskowych mogą odegrać korporacje, angażując się w działania na rzecz klimatu. Od wielkich słów i strategii zrównoważonego rozwoju po najprostsze rozwiązania. Przykład - IKEA pokazuje, że działania proklimatyczne mogą mieć bardzo różne oblicza – wprowadzone przez firmę wege hot dogi, nie tylko cieszą się dużą popularnością, są też przyjazne środowisku, zostawiają siedmiokrotnie mniejszy ślad węglowy od ich mięsnych odpowiedników.

Sukces rokuZa sukces roku uznaje akcję lojalnościową sieci Biedronka, czyli „Gang Słodziaków”. Akcja nie tylko zdobyła serca konsumentów za sprawą sympatycznych maskotek, lecz także okazała się sukcesem wydawniczym roku. Słowa uznania należą się także za skuteczne promowanie czytelnictwa już od najmłodszych lat.Walka z fake newsami. A raczej dostrzeżenie problemu i zagrożeń, jakie mogą płynąć z technologii cyfrowej. Na fali zmęczenia natłokiem fałszywych informacji, zaczynamy reagować i ograniczać ryzyko, jakie niesie dezinformacja. W obronie rzetelności informacji zainterweniowała Komisja Europejska. Walkę fake newsom wypowiedziały również agencje prasowe, ogłaszając wspólną deklarację. Teraz czas na prawdziwy test – wdrożenie działań.

Porażka roku Kampania wyborcza kandydata na prezydenta Warszawy, Patryka Jakiego. O porażce komunikacyjnej przesądziło kilka kwestii - negatywny ton kampanii, brak zrozumienia grupy docelowej, skupienie się na ugruntowanym elektoracie oraz niewykorzystanie nowoczesnych narzędzi komunikacyjnych. Niefortunne porównanie polskiej stolicy do bułgarskiej Sofii, czy pomylenie w spocie reklamowym warszawskiej Pragi z czeską - to tylko drobne wpadki na tle całej kampanii.Działania komunikacyjne marki Victoria’s Secret i ignorowanie przez nią pluralizacji w zakresie kanonów kobiecego piękna. Dzisiaj kanon ten dynamicznie się zmienia, także za sprawą takich ruchów jak #meetoo czy #bodypositive. Kolejne show VS prowokowało porównania do marek posługujących się w swoich kampaniach różnymi wizerunkami kobiecego piękna i odchodzących od idealizowania go. Do konkurencyjnych firm, idących w tej kwestii z duchem czasu, należą m.in. Savage x Fenty czy ThirdLove, które włączają do komunikacji aspekt różnorodności. Przyszłość należy do marek, które budują autentyczny przekaz, skierowany do kobiet o różnych rozmiarach, kształtach, orientacji etc., jednocześnie nie traktując kobiet tylko i wyłącznie jako obiektów seksualnych.

Człowiek roku Kobiecość jest częścią DNA Garden of Words Group, dlatego w tej kategorii widzę właśnie kobiety.Katarzyna Pawlikowska – kobieta, która jak mało kto zna się na kobietach. Ekspertka marketingu skierowanego do kobiet, badaczka życia Polek, mówczyni motywacyjna, prezeska Garden of Words Group. Ten rok należał do niej - opublikowała wynik ogólnopolskiego badania “Polki i Polacy 2018” i wydała swoją trzecią książkę pt. “YEStem kobietą. Została również gospodynią cyklu „Kobiece DNA” w Dzień Dobry TVN. Kasia to wulkan pozytywnej energii i charyzmatyczna liderka, która motywuje, inspiruje i wspiera kobiety.Meghan Markle - kobieta, o której w 2018 r. najgłośniej się mówiło. Aktywistka i zdeklarowana feministka, która zmienia wizerunek brytyjskiej monarchii, łamiąc protokół królewski i jawnie deklarując swoje poglądy.  

Projekt rokuProjekty wpisujące się w trend zero waste jako odpowiedź na zmęczenie rozpędzonym konsumpcjonizmem. Na szczególną uwagę zasługuje też globalna walka  z plastikiem, którą podejmuje wiele brandów na całym świecie – od producentów wód butelkowanych, przez sieci handlowe, i producentów ubrań. Niebanalne rozwiązanie wprowadził Adidas, włączając recykling do produkcji butów. Wyłowione z oceanów śmieci przetwarza, przy użyciu drukarki 3D, na podeszwy. Jedzenie przy użyciu alternatywnych sztućców  w IKEA nie jest najwygodniejsze, ale czego nie robi się dla środowiska!

Premiera / debiut / nowość roku"Vouge" na polskim rynku. Pierwszy numer magazynu zaskoczył nieoczywistą okładką i polskimi akcentami – ikony mody i power women bez retuszu: Anja Rubik i Małgosia Bela oraz architektoniczna wizytówka stolicy, PKiN.Trend roku (w Polsce i na świecie)

FOMO (Fear of Missing Out) i technologia cyfrowa, która pozwala nam być cały czas na bieżąco, jednocześnie zmieniając wzorce zachowań społecznych na całym świecie. Coraz więcej osób zaczyna odczuwać zmęczenie byciem non stop online. Odpowiedzią na zmęczenie technologią i kontrtrendem do postępującej digitalizacji jest JOMO (Joy of Missing Out). Czy zrobi taką karierę jak FOMO? Zobaczymy.

Prognoza na 2019 rokFocus na komunikację skierowaną do osób starszych. Świat marketingu skupi się na seniorach, choć będą oni zupełnie inną grupą, niż postrzegamy ich obecnie. Dlatego też komunikacja do nich będzie wymagać zupełnie innego podejścia i rozwiązań. Seniorami nie nazwiemy już pięćdziesięciolatków, którzy żyją na swój własny, często odmienny niż oczekiwania społeczeństwa, sposób. Nadal aktywni, pełni motywacji, pragnący się rozwijać i żyć pełnią życia. Leki już nie będą stanowiły głównych produktów, o których im opowiemy. Odnotujemy też rosnącą popularność dojrzałych influencerów. 

Karolina Borkowska-Bylicka, wiceprezes zarządu Public Dialog

Wydarzenie roku Z punktu widzenia PR-owca zdecydowanie było nim przesłuchanie Marka Zuckerberga.  Wezwanie na przesłuchanie przed dwiema komisjami amerykańskiego Senatu jakie otrzymał w związku z aferą, dotyczącą wycieku danych.  87 milionów amerykańskich użytkowników Facebooka  firma Cambridge Analytica wykorzystała do przygotowania kampanii wyborczej Donalda Trumpa i profilowania psychologicznego jego potencjalnych wyborców. Czy to spowoduje odwrót od Facebooka? Steve Woźniak  chociażby, twórca Apple, już zamknął swoje konto na tym portalu,  a podczas wizyty w Polsce stwierdził, że taki gigant jak Facebook, potrzebuje odgórnych regulacji. Po wybuchu afery wciąż dochodzą do nas informacje o likwidacji odnalezionych fałszywych kont. Jak zmieni się Facebook w kolejnych latach – czas pokaże, na pewno muszą być poczynione daleko idące zmiany na tym popularnym portalu.

Sukces rokuSukcesem tego roku zdecydowanie jest film „Zimna Wojna”. Miłość swoich rodziców, którą tak pięknie pokazał Pawlikowski w filmie, świetnie zagrane role przez Kulig i Kota, i fenomenalna poezja obrazu zdobywają serca nie tylko Polaków, ale i znawców na całym świecie. Film szturmem sięga po najwyższe nagrody filmowe i mocno wierzę, że to polskie dzieło zdobędzie Oscara. To świetna promocja naszej kinematografii ale także kraju.

Porażka roku To, co się wydarzyło wokół Szlachetnej Paczki, oceniam jako komunikacyjną porażkę roku.Z informacji, które były dostępne w mediach, kryzys został źle zarządzony. Brak przygotowania, ale i późniejsza niewłaściwa reakcja po wybuchu kryzysu, szereg popełnionych błędów, doprowadziła do poważnego kryzysu reputacji. Szkoda. Z pewnością źle to wpłynęło na biznesowe działania Stowarzyszenia Wiosna i teraz przed organizacją długa droga do odbudowy wizerunku.

Kampania / projekt rokuJestem pod wrażeniem kampanii firmy Rothco i The Times: JFKunsilenced. Dzięki temu projektowi, można usłyszeć Prezydenta Johna F.Kennedy’ego w przemówieniu, którego nie zdążył wygłosić –w dniu, kiedy został zamordowany. Przeanalizowano nagrania setek przemówień JFK i podzielono je na mniejsze "jednostki fonetyczne", aby odtworzyć mowę sprzed 55 lat. Użyto technik uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji, aby spróbować dowiedzieć się, jaką tonację głosu miał JFK i jaki był czas trwania dźwięków w zdaniach. Firma twierdzi, że technologia ta będzie wykorzystywana w przyszłości, aby pomóc tym, którzy tracą głos przez chorobę lub wypadek, aby mogli zachować swój głos dźwięk i uniknąć robotycznych tonów.

Premiera / debiut / nowość rokuMoże nie nowością, ale obszarem, który w ostatnim czasie coraz częściej pojawia się w zapytaniach spływających do agencji, jest employer branding. Niż demograficzny, inne podejście Millenialsów do życia i pracy sprawia, że firmy coraz chętniej zgłaszają się do profesjonalistów od komunikacji z prośbą o pomoc  w przygotowaniu kampanii, które albo mają na celu pozyskanie pracowników, albo zatrzymanie obecnych. To ciekawy obszar, w którym jesteśmy aktywni – dużo szerszy niż do tej pory oferowana przez agencje PR – komunikacja wewnętrzna.

Prognoza na 2019 rokMedia społecznościowe wkroczyły w życie PRowców  i stały się ważnym narzędziem budowania wizerunku, dialogu z odbiorcami. Specjaliści ds. komunikacji muszą nie tylko rozumieć i śledzić to, co dzieje się w tradycyjnych mediach, lecz także być aktywni w mediach społecznościowych, żeby zrozumieć Twittera, Facebooka, Instagrama czy LinkedIn. Stały się ważną częścią ofert agencji. Dodatkowo ciągle pojawiają się nowi liderzy opinii – blogerzy i influencerzy. To wszystko zmieniło pracę PRowców, zwiększył nam się także wachlarz kanałów komunikacji, choć na rynku wciąż jest miejsce dla mediów tradycyjnych: prasy, radia i telewizji. Wciąż są bardzo ważnym kanałem dla naszych klientów i myślę, że tak pozostanie. Jednak wraz z rozwojem social media, rosnąć będzie potrzeba wiarygodnej informacji - i tu upatruję rosnącą rolę dziennikarzy i PR-owców w nadchodzących latach.

Partnerzy zarządzający Clear Communication Group: Magdalena Załubska-Król, Anna Nalewajk, Agnieszka Jabłońska-Twaróg, Marek Gieorgica

Wydarzenie roku (w Polsce)Afera KNF – ze względu na jej wpływ na postrzeganie rynku finansowego, znaczenie dla społecznej świadomości roli regulatora rynku, uwydatnienie silnych stron mediów (nagłośnienie sprawy przez Gazetę Wyborczą) oraz ich słabości (brak dowodów rzeczowych na żądanie łapówki 1% ), jak i zagrożeń dla wolności mediów (wniosek NBP o zakaz publikacji na temat sprawy).Ustawa o IPN i kryzys dyplomatyczny Polska – Izrael – ze względu na impakt tego kryzysu na postrzeganie Polski na arenie międzynarodowej, jej relacje z kluczowymi sojusznikami, a z drugiej strony fatalne radzenie sobie z tym kryzysem wizerunkowym przez polskich decydentów.   

Wydarzenie roku (na świecie)Afera Cambridge Analytica – ze względu na skalę afery, liczbę dotkniętych nią osób, skalę problemów jakie ujawniła, wpływ na wizerunek Facebooka i social mediów jako takich. Z perspektywy profesjonalnej interesujące było obserwowanie jak Facebook i osobiście sam Mark Zuckerberg podeszli do zarządzenia tym wizerunkowym kryzysem, jeśli chodzi o komunikację skierowaną do decydentów, mediów, ale i każdego użytkownika korzystającego z Facebooka.

Sukces roku

Podniesienie się Szlachetnej Paczki po kryzysie wizerunkowym związanym z reportażem o ks. Stryczku – spektakularny przykład zarządzenia kryzysem wizerunkowym. Dzięki wysiłkom nowego zarządu idea Szlachetnej Paczki przetrwała trudny czas, a Polacy przed świętami 2018 roku pokazali, że wierzą w nią nadal i chcą ją wspierać. Duży szacunek dla ludzi Stowarzyszenia Wiosna, wolontariuszy i przede wszystkim partnerów, którzy byli ze Szlachetną Paczką w tym trudnym okresie.

Andrzej Bargiel na K2 – przykład na spektakularny sukces, budujący pozytywne postrzeganie nie tylko marki samego sportowca, ale i Polski. Przy okazji przykład na udaną akcję wizerunkową sponsora – Banku Pekao SA.

Porażka roku Obchody 100 -lecia niepodległości – z dużej chmury mały deszcz. A po drodze tarapaty wizerunkowe w postaci np. zakończonej medialnym skandalem współpracy Polskiej Fundacji Narodowej i Mateusza Kusznierewicza.  Mel Gibson w filmie na 100-lecie niepodległości – dyskusyjna metafora powrotu do domu (Polacy nie zostali wygnani ze swojego kraju) oraz równie dyskusyjny wybór aktora, który sam ma poważne wizerunkowe tarapaty. Jego podziw dla Polaków chyba nie jest specjalnym powodem do dumy.

Człowiek roku

Michelle Obama – przykład jak świetnie sprzedać konsekwentnie przez lata budowany wizerunek książką, której towarzyszy nowoczesna globalna kampania promocyjna. Książka „Becoming” to wielka nieobecna pozycja pod tegoroczną choinkę Polek.

Księżna Megan – fenomen mediów i social mediów, jedyna żyjąca osoba w top 10 nazwisk wyszukiwanych w Google w 2018 roku.

Joanna Kulig – ambasador polskiej kinematografii na świecie, to był jej rok. Najlepszy przykład na to, że nie trzeba wyjeżdżać do Hollywood, aby zrobić karierę. Trzymamy kciuki, by dobra passa trwała dalej.  

Robert Kubica – za powrót do Formuły 1 w wielkim stylu, za dawanie przykładu młodym ludziom, że wytrwałość i praca przy odrobinie szczęścia pozwalają być w odpowiednim miejscu w odpowiednim czasie i korzystać z życiowych szans. Najlepszy przykład na to, że nigdy nie należy się poddawać.

Projekt roku Czarne rozdanie Złotych Globów jako cześć kampanii #MeToo  - mocny symbol i pełna ognia przemowa Oprah Whinfrey pokazujące, że mamy do czynienia z siłą która zmienia myślenie o relacjach społecznych, nie tylko w filmie i nie tylko w USA."Odłóż smartfon i żyj", kampania ZTM w Warszawie – mocny przekaz i kreatywne wykorzystanie przestrzeni miejskiej sprawiło, że hasła kampanii nie dało się nie zauważyć

Premiera / debiut / nowość rokuFilm "Kler" – ewidentny sukces frekwencyjny: na film sprzedano 5,2 mln biletów, co daje mu trzecie miejsce w historii polskiej kinematografii w ostatnich 30 latach. Pytanie jakie będzie miał ten sukces długofalowe skutki dla mierzenia się polskiego kościoła z wyzwaniami wizerunkowymi w postaci np. skutków oskarżeń o ukrywanie pedofilii księży. Sprawa księdza Jankowskiego pokazała, że chyba pewnych drzwi nie da się już zamknąć.

Trend rokuUpowszechnienie płatności mobilnych BLIK – BLIK to dziś najwygodniejszy sposób na mobilne płatności. Tylko w tym roku w BLIK wykonano już ok 60 mln transakcji, a ich liczba rośnie trzykrotnie w ujęciu kwartalnym w stosunku do roku poprzedniego. BLIK udostępnia w swoich aplikacjach mobilnych 13 instytucji finansowych. Kody BLIK pozwalają wypłacać pieniądze z bankomatów, płacić w terminach płatniczych i w trakcie zakupów online. Można też z BLIK przelewać wygodnie pieniądze na numer telefonu – „z banku do banku . Średnio dziennie w Polsce wykonywanych jest dziś 264 tys. transakcji. W rekordowym dniu tego oku było ich prawie 300 tys. Jak przystało na najszybszy sposób dokonania przelewu z banku do banku przelew na telefon w MIG BLIK reklamował w tym roku najszybszy polski raper MC Silk. Na koniec roku mocny akcent – współpraca z Mastercard, dzięki której BLIKIEM można będzie płacić zbliżeniowo i to na całym świecie.

Prognoza na 2019 rokRozwój nowej funkcji Community Management – coraz więcej ofert pracy i coraz większe znaczenie tej nowej funkcji komunikacyjnej dla firm już nie tylko z branży gier.Eksplozja rozwiązań smart cities i shared economy w polskich miastach – samochody, rowery a teraz również hulajnogi na godziny – sprawiają, że miasta są bardziej zielone a poruszanie się po nich sprawia najzwyczajniej frajdę.Dalszy odwrót telewizji na rzecz platform VOD – coraz rzadziej można spotkać młodego człowieka, który ma w domu telewizor. Wideo w sieci jest już dziś wszechobecne, a mimo wyjścia z Polski Showmaxu, wideo na żądanie zyskuje coraz więcej subskrybentów. Spada natomiast oglądalność telewizji linearnej, w tym, co chyba najsmutniejsze – programów informacyjnych.LinkedIn rośnie w siłę w Polsce – portal społecznościowy dla profesjonalistów coraz bardziej staje się miejscem wymiany poważnych i ciekawych opinii, bez zdjęć kotków czy jedzenia. To też pewnie zły sygnał dla Facebooka, któremu na wszystkie strony uciekają użytkownicy. 

Paweł Modzelewski, head of strategy 24/7Communication

Wydarzenie roku Wszystkie negatywne następstwa postępującej polaryzacja opinii oraz poglądów – fake newsy i nadchodzące jeszcze bardziej wysublimowane i realistyczne jego elemeny (deep fake), mowa nienawiści, zjawisko patostreamerów, prześciganie się w fałszywym kreowaniu rzeczywistości z wykorzystaniem części informacji korzystnych dla jednej bądź drugiej grupy interesów.

Sukces rokuJako największy sukces widziałbym wyraźny ruch w kierunku łamania stereotypowego odbioru działań agencji PR – wysyłka informacji prasowych. Public Relations jako branża coraz śmielej wykorzystuje nowe możliwości realizowania swoich celów. Zauważają to również klienci, coraz częściej zapraszając agencje PR do uczestnictwa w przetargach, które dotychczas były dla nich nieosiągalne (związane z kreacją, rozwiązaniami cyfrowymi).  Przyczynę tego upatruję w tym, że PR ma wpisane w DNA budowanie komunikacji daleko od czysto reklamowego przekazu, a tego właśnie marki teraz niezwykle potrzebują.

Porażka roku Brak spójnej wyrazistej kampanii związanej ze 100 – leciem niepodległości. Ogromna szansa, żeby stworzyć ciekawą historię o naszym kraju, zarówno w narracji do rodaków, jak podczas budowania komunikacji za granicą, została zaprzepaszczona. Nawet, jeżeli pojawiły się inicjatywy, były one tworzone ad hoc, bez szerszego kontekstu.

Na świecie – afera Bell Pottinger. Działania agencji, która starała się świadomie budować działania podsycając podziały na tle rasowym. Istotnie zaszkodziło to w budowaniu wizerunku branży w skali globalnej

Człowiek roku W odniesieniu do budowania pozycji PR skupiłbym się na „ludziach roku” – prezesach i dyrektorach marketingu największych reklamodawców na świecie (P&G, Unilever, Nestle,etc). Przede wszystkim z uwagi na ich ogromne zainteresowanie działaniami PR w ostatnim roku. Podczas wielu konferencji, wywiadów – jasno dawali do zrozumienia, że działania PR mają coraz większa rolę w budowaniu biznesowych efektów. Jako powody wspominali m.in. coraz większą rolę wartości jakimi kieruje się firma przy podejmowaniu decyzji zakupowych przez konsumentów, istotę działań firmy w obszarze CSR i ich związek z wiarygodnością. Szczególnie to wybrzmiało na konferencji PRovoke18 z udziałem m.in. Marc’a Pritchard’a (Chief Brand Officer, P&G)

Projekt rokuRenomowana marka modowa "Diesel" pojawiła się na ulicach Nowego Jorku jako rzekoma fałszywa marka - Deisel. Ukryty wśród straganów na Canal Street, Diesel sprzedawał swoje oryginalne produkty nieświadomym przechodniom. Diesel w zabawny i świeży sposób zwracał uwagę na „logotypową” obsesję społeczeństwa. Marka udowodniła, że czasami najlepsza kampania jest wtedy, kiedy  nie zawsze bierze się wszystko na poważnie.

Trend roku

1.    Zacieranie się granicy między marketingiem  a PR, czego efektem jest  coraz częstsza obecność agencji PR na przetargach wychodzących poza dotychczasowe ramy działań.2.    Poszukiwanie nowych metod mierzenia efektywności działań (jako trend niezmiennie od dekady…)3.    Fake newsy i wszelke pochodne elementy, z „deep fake” na czele jako istotne zagrożenie dla świata marki, ale, co gorsza, również dla porządku społecznego4.    Znaczenie kampanii employer brandingowych – co wyraźnie (mówiąc kolokwialnie) widać po liczbie briefów, które pojawiają się na naszych biurkach

Prognoza na 2019 rok Wysiłki na rzecz utrzymania trendu związanego z rosnącym znaczeniem działań PR w torcie wydatków. Utrzymanie to będzie wymagało udowodnienia efektywności działań. Wszechobecna cyfryzacja, nowe sposoby konsumpcji mediów, rosnąca rola influencerów, wiarygodność marki jako kluczowy element podczas podejmowania decyzji zakupowych – te wszystkie elementy otworzą branży PR wiele drzwi w kierunku realizacji ciekawych kampanii. Niemniej szybko mogą się te drzwi zamknąć jeżeli branża PR nie będzie w stanie udowodnić efektów swoich działań.

Eliza Misiecka, dyrektor generalny, Genesis PR

    Wydarzenie rokuRok 2018 upłynął pod znakiem afery Getback – to smutne, że po raz kolejny marketing i PR zostały wykorzystane do niedobrych celów. Jeszcze smutniejsze jest, że rynek finansowy – z natury zachowawczy i ostrożny – dał się nabrać na nieprawdziwą komunikację, której efektem są miliardowe straty i tysiące poszkodowanych, a przy okazji zrujnowany wizerunek instytucji finansowych.

Drugim znaczącym – choć równie przygnębiającym wydarzeniem – była sprawa Szlachetnej Paczki. Choć trudno ferować tu wyroki, z pewnością kwestia ta przyczynia się do obniżenia wiarygodności organizacji charytatywnych. Warto jednak zaznaczyć, że kryzys został sprawnie opanowany przez samą instytucję, która umiała szybko zakończyć negatywne narracje i zrealizować kampanie zaplanowane na koniec roku. To niewątpliwy sukces – bo beneficjentami są przecież potrzebujący.

Sukces rokuNieustająco zadziwia mnie sukces Świeżaków i Słodziaków w Biedronce. Koncept prosty, skuteczny i w dodatku długoterminowo angażujący odbiorców. Nie tylko buduje wizerunek sieci, ale działa silnie sprzedażowo – majstersztyk.

Porażka rokuPorażką roku jest komunikacja Elona Muska – który najpierw zbił cenę akcji Tesli dzięki jednemu twitowi o wycofaniu z giełdy, a następnie pogrążył swoją sytuację paląc marihuanę w radiu. Wyjątkowo skuteczna akcja PRu wymierzonego przeciw sobie – za co zresztą zapłacił stanowiskiem. To bardzo dziwne, że tak inteligentny i doświadczony profesjonalista ulega takim niemądrym porywom chwili – no, chyba że było to zamierzone….

Człowiek rokuWojciech Smarzowski – za przełamanie tabu i zainicjowanie publicznej dyskusji o problemach związanych z kościołem – ale dotykających każdego Polaka. Dla mnie nie sam film jest istotą sprawy – ale właśnie jego przełomowy wpływ na treść komunikacji i uświadomienie ludziom, że nie można przechodzić obok zła obojętnie.

Projekt rokuProjekt Noizz i Arety Szpury „Tu pijesz bez słomki” oraz szeroka kampania Greenpeace na temat ograniczenia zalewu plastikiem. Rewelacyjne zarówno pod względem celu, pomysłu, przekazu, wykonania, szerokiego dotarcia i uzyskanego wyniku. Kampanie nie tylko wywołały gigantyczny efekt medialny i szeroką dyskusję publiczną – ale też konkretne rezultaty, zarówno w postawach i zachowaniach konsumentów, jak i w postaci regulacji legislacyjnych.

Premiera rokuInteresującym nowym konceptem wprowadzonym w 2018 roku była „Korona królów” – serial miał wielokrotnie większy PR niż inne produkcje telewizji polskiej i zachęcił internet do wielu komentarzy oraz dokładnej analizy niepasujących historycznie szczegółów. Wydaje się jednak, że sama produkcja nie wypełniła nadziei w niej pokładanych. Kolejny przykład, gdzie PR przerosł przedmiot promocji.

Trend rokuTrendem roku jest zdecydowanie coraz powszechniejsza dyskusja na temat ochrony środowiska – i to zarówno w Polsce, jak i na świecie. Warto podkreślić, że komunikacja w tym obszarze jest coraz bardziej profesjonalna, wymowna i angażująca odbiorcę. Stawiane są konkretne postulaty i apele – możliwe do zrealizowania przez każdego. To ważny aspekt i przyczyna, dla której dotarcie z przekazami jest szerokie i skuteczne. Warto się uczyć i naśladować .

Prognoza na 2019 rokPo zalewie fake news i taniego wciskania kitu powoli wraca trend na prawdę i rzetelność. Klienci coraz częściej poszukują sumiennych partnerów w obszarze komunikacji – ceniących wiedzę, doświadczenie i dobre przygotowanie, a nie nawijających makaron na uszy. To cieszy – bo to ważny element budowania wiarygodności zawodu PRowca. Żadna kampania „oczyszczająca” PR nie pomoże – to my wszyscy wystawiamy cenzurkę naszemu zawodowi każdego dnia. Im rzetelniej będziemy pracować dla naszych Klientów, tym lepsza będzie ocena naszej branży. Plasterek w postaci konferencji, raportów czy odezw i definicji nie wystarczy. Coraz większy fokus na rzetelną komunikację może zwiastować, że w 2019 roku czeka nas mniej „afer” i skandali – co także cieszy.

Joanna Warszawska, PR & communication specialist w They.pl

Wydarzenie rokuPR-owym wydarzeniem roku był bez wątpienia ślub Meghan Markle i księcia Harry’ego. PR-owe akcje brytyjskiej rodziny królewskiej zgodnie z przewidywaniami wywindowały - zwłaszcza wśród młodych mieszkańców wyspy, którzy mimo wszystko nie określiliby się mianem zagorzałych rojalistów. Nowa księżna Sussex, jeszcze za panieńskich czasów zaangażowana w liczne akcje charytatywne, ociepla wizerunek monarchii pomimo - a może właśnie z powodu - licznych złamań protokołu.

Sukces rokuZa sukces roku można uznać spotkanie przywódców Korei Północnej i Południowej - pierwsze od czasów wojny rozpoczętej w 1950 roku. Trudno o wydarzenie bardziej poprawiające wizerunek kraju, zwłaszcza jeśli skutkowało zgodą na pełną denuklearyzację Półwyspu Koreańskiego i podpisaniem wstępnego porozumienia pomiędzy Koreą Północną a USA.

Porażka / rozczarowanie rokuKryzys humanitarny wywołany przez wojnę w Syrii. Uznawany przez UNHCR za największy w przeciągu 25 lat, spowodował ogromny napływ uchodźców do państw ościennych, między innymi Jordanii. Królestwo, które nie jest w stanie przyjąć większej liczby uchodźców (według UNHCR w samym obozie Zaatari przebywa ponad 78 tysięcy ludzi, z czego 20 proc. to dzieci poniżej 4 roku życia), zamknęło swoje granice, co skutkuje tworzeniem tymczasowych obozów po stronie syryjskiej. Syryjczycy niemal nie mają w nich dostępu do opieki medycznej, a przepływ podstawowych dóbr, takich jak żywność i woda, jest ograniczony.

Afera Facebooka i Cambridge Analytica związana z nielegalnym wykorzystywaniem danych osobowych. Ich niewłaściwe przetwarzanie, a także udostępnianie ich aplikacji, która wykorzystała je do profilowania kampanii wyborczych, kosztowało Facebooka jedynie paręset tysięcy dolarów kary. Odnotowano jednak znaczny spadek wartości akcji, a przede wszystkim – spadek zaufania (i tak dość ograniczonego) do portalu. Pomimo świetnego przygotowania Zuckerberga do przesłuchań w senacie USA Facebook stracił na wiarygodności. Nie pomogły echa afery: agresywna kampania dyskredytująca antyfacebookowych aktywistów, a także opublikowane przez brytyjski parlament informacje o tym, że Facebook banował działania firm, które nie wydały na reklamy określonej sumy, poprzez nieudostępnianie im danych użytkowników.

Serwis / kampania / projekt roku„Niezniszczalna tęcza” - kreatywnym głowom odpowiadającym za tę kampanię dla marki Ben & Jerry’s należą się ukłony. Świetne wykonanie poprzedziła jeszcze lepsza idea. Potwierdzają to liczne nagrody w branżowych konkursach.

Prognoza na 2019 rokW PR-ze coraz bardziej będzie się rozwijał brand journalism. Ze względu na ograniczoną ilość treści, którą mogą stworzyć media (zwłaszcza przy coraz mniejszej liczbie pracujących dziennikarzy), marki powinny tworzyć ciekawy, dziennikarski content dla konsumentów. Pozycjonowanie go na blogach, własnych platformach i kanałach social mediowych jest niezbędne – wartościowy tekst sprzyja opowiadaniu o historii czy wartościach marki, potrzebuje jednak promocji, by odbiorca na niego trafił.

Tomasz Kordowski, PR manager w Sage, wykładowca London School of Public Relations

Wydarzenie roku i premiera rokuDla mnie to bez wątpienia wejście w życie Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO). Dawno po stronie zarówno biznesu jak i konsumenckiej nie było tematu, który przyciągnąłby tak dużą uwagę i zdominował dyskurs publiczny. Mimo że po wejściu w życie przepisów 25 maja temat ucichł, to pierwsze 5 miesięcy tego roku należało właśnie do RODO, a trwałe konsekwencje tej zmiany są widoczne w działaniach marketingowych i komunikacyjnych. Z pewnością ta sytuacja będzie ewoluować wraz z pierwszymi przypadkami nałożonych kar oraz wykładnią prawa.

W mojej ocenie rozporządzenie wymusiło uporządkowanie niektórych praktyk marketingowych i przynajmniej częściowy zwrot w stronę działań jakościowych. Wpłynęło także na uproszczenie języka komunikacji stosowanego głównie w relacjach B2C. RODO stało się też punktem wyjścia do rozpoczęcia edukacji dotyczącej działań marketingowych w internecie, bezpieczeństwa danych (nie tylko danych osobowych), wpłynęło na podniesienie świadomości prawnej, np. ile osób wcześniej znało pojęcie profilowania? Dziś kojarzy je przynajmniej część internautów i nawet korzysta ze swojego prawa do blokowania profilowania.

Sukces rokuWydarzenie, które odbiło się największym PR-owym echem w tym roku, to aukcja grafiki „Dziewczyna z balonikiem” Banksy’ego, podczas której obraz tuż po wylicytowaniu został częściowo zniszczony przez zamontowany w ramie mechanizm. Wydarzenie komentowały media na całym świecie, także w Polsce, a krytycy sztuki zachwycali się nad manifestem, jakiego dokonał Banksy. Co ważne, media przypominały, jaki jest cel działalności Banksy’ego i jego zaangażowanie społeczno-polityczne. Pytanie tylko, czy z punktu widzenia samego autora manifest się udał? Czy obraz nie miał być zniszczony w całości? Czy to nie była ustawka? Wiele pytań pozostaje tu bez odpowiedzi, co dodatkowo podnosi wartość całego wydarzenia, które na pewno trafi do podręczników PR-u.

Porażka / rozczarowanie rokuZbiorową porażkę roku można przypisać gigantom technologicznym, którzy w 2018 musieli tłumaczyć się z rożnych afer, pokazując nieco inną twarz niż lidera innowacji, top pracodawcy czy uczciwej firmy. Na czele oczywiście jest Facebook z aferą Cambridge Analytica, ale i szeregiem pomniejszych problemów, w tym z oskarżeniami o manipulowanie informacjami na temat konkurencji, gdzie działaniami antywizerunkowymi miała zajmować się agencja PR Definers Public Affairs. Mimo przejściowych problemów – tymczasowego spadku cen akcji i liczby użytkowników - ostatnie wyniki Facebooka są bardzo dobre, spółka notuje dwucyfrowe wzrosty. Tutaj znów pojawia się pytanie czy to raczej nie jest porażka nas wszystkich, konsumentów, którzy szybko deklarują bojkoty marek, a potem, po cichu wracają do ulubionych produktów i usług?

Człowiek rokuCzłowiek roku to z pewnością Banksy, ale można też wskazać antybohatera roku. Jak dla mnie to Elon Musk, który komunikacyjnie popełnia coraz poważniejsze błędy, wykorzystując do tego swoje konto na Twitterze. Między innymi próbował wypromować swoją firmę Boring Company podczas akcji ratunkowej uczniów uwięzionych w jaskini w Tajlandii, przy okazji atakując jednego z ratowników i nazywając go „pedofilem” w odpowiedzi na krytykę swoich pomysłów. Zachęcał do pracy w swoich spółkach, wyśmiewając 40-godzinny tydzień pracy i chwaląc się, że pracownicy Tesli pracowali w tym roku po 100 godzin tygodniowo, by „zmienić świat”. Jakby tego było mało, w jednym z wywiadów wideo palił marihuanę i popijał whiskey. Oczywiście najwięcej szkody przyniósł mu tweet o wycofaniu Tesli z giełdy, co później odwołał, jednak Komisja Papierów Wartościowych i Giełd w Stanach Zjednoczonych uznała, że złamał prawo wprowadzając akcjonariuszy w błąd. Przypłacił to milionowymi karami, czasowym zakazem pełnienia funkcji szefa rady nadzorczej i zmianami w zarządzie Tesli. Case study Elona może być świetnym przykładem szkoleniowym, jakich błędów unikać w personal brandingu i jak dużą siłę mają media społecznościowe.

Z kolei w Polsce, jak dla mnie człowiekiem roku jest Janina Bąk. Ale nie myślę tutaj o jej blogu, tylko działalności edukacyjnej i tłumaczeniu ludziom z branży marketing / PR, jak poprawnie korzystać ze statystyki. To bardzo przydatna, praktyczna, mało powszechna wiedza, a już na pewno niedostępna w mainstreamie. Czyli jak projektować badania marketingowe oraz społeczne, by miały one sens, jak nie wykorzystywać badań do budowania swojego wizerunku i promowania produktów, uciekając się często nieświadomie (z braku wiedzy) do manipulacji, a z drugiej strony – jak konsumenci mogą bronić się przed taką „statystyczną” manipulacją. Do tego tę naukową wiedzę przekazuje w angażujący, przezabawny sposób, dopasowując formę przekazu do dzisiejszego odbiorcy, przyzwyczajonego do produkcji youtubowych czy instagramowych. Takich ekspertów powinno być więcej w polskim internecie i na wydarzeniach branżowych.

Serwis / kampania / projekt rokuZwróciłbym uwagę nie tyle na jeden projekt czy kampanię, a raczej kampanie i serwisy, które powstawały w reakcji na sytuacje kryzysowe związane z cyberprzestępstwami. Kolejne duże brandy informują o włamaniach i kradzieżach swoich baz danych, szczególnie danych osobowych. Ostatnim głośnym przykładem jest sieć hoteli Marriott, która przyznała się do wycieku danych 500 mln klientów. Marriott zareagował właściwie, m.in. w ogóle ujawniając problem (to wcale nie taka powszechna praktyka), powołując specjalny serwis internetowy poświęcony wyciekowi czy oferując klientom darmową licencję na oprogramowanie wspierające bezpieczeństwo komputerów i telefonów. Warto jednak wspomnieć, że wyciek miał miejsce… 4 lata temu. Tyle że Marriott dopiero teraz zorientował się, że ktoś miał nieuprawniony dostęp do danych. To niestety nieodosobniony przypadek, gdy firma nie wie o wycieku.

Nie bez powodu World Economic Forum ostrzega, że cyberataki i przestępstwa związane z nieuprawnionym wykorzystaniem danych to dziś odpowiednio 3 i 4 zagrożenie dla prowadzenia biznesu o największym potencjale wystąpienia, tuż po zagrożeniach środowiskowych. Dla wszystkich powinien być to jasny sygnał, że przygotowanie komunikacyjne do zarządzania kryzysowego w sytuacji cyberprzestępstwa jest koniecznością. Kwestia tylko kiedy taką kampanię przyjdzie uruchomić? Warto więc śledzić kampanie dużych marek, by ucząc się na błędach innych, przygotować się na swoją cyberwojnę.

Trend rokuW Polsce zwróciłbym uwagę na działania z zakresu employer brandingu. Coraz więcej agencji PR i marketingowych włącza ten obszar działań do swojego zakresu usług, kategoria „employer branding” pojawia się w kolejnych konkursach branżowych, firmy szukają specjalistów ds. EB. Trend ten będzie się rozwijał ze względu na coraz trudniejszy rynek pracy w Polsce. Według różnych badań już około połowy pracodawców ma problemy ze znalezieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Inwestycja w employer branding jest więc inwestycją w przyszłość.

Z kolei w kategorii świata, choć także po części Polski, warto wspomnieć o zwrocie w przypadku influencer marketingu w stronę bardziej jakościowych kampanii, skupionych raczej na pozyskiwaniu zaangażowania niż budowaniu zasięgu. Widać to po bardziej precyzyjnym wyborze influencerów do współpracy, często mikroinfluencerów, którzy mają bliższy kontakt ze swoimi czytelnikami, częściej i na dłużej wchodzą w interakcje, a przez to często mają większy wpływ na odbiorców. Największe blogi to już dziś miniredakcje, gdzie komunikacja dwustronna siłą rzeczy jest utrudniona, nie brakuje też przykładów sztucznie pompowanego zasięgu. Dlatego kolejne duże marki oficjalnie deklarują, że nie będą płaciły za zasięg influencerom i skupiają się na innych wskaźnikach efektywności. Na przykład niedawno ogłosił to Kellogg’s, a tacy giganci jak Unilever czy L’Oreal przyznają, że testują nowe formy współpracy z influencerami, nie opierając się tylko na kryterium zasięgu. Marki szukają miejsca do wymiany i budowania doświadczeń, a mikroblogi to idealne miejsce do takich działań.

Tomasz Alberski, prezes agencji Komunikacja Plus

Projekt roku w PolsceRebranding Santander Consumer BankuOd wieków wiadomo, że pieniądze lubią ciszę. Wie o tym również dział marketingu Santander Consumer Banku, który spokojnie, bez zbędnego przepychu kontroluje rebranding marki BZ WBK. W tym sektorze, jak w żadnym innym, fajerwerki zdecydowanie nie są wskazane. Dlatego klienci, zamiast celebrytów w reklamach, preferują deklaracje zapewniające o bezpieczeństwie powierzonych przez nich środków. Właśnie na taki rodzaj komunikacji postawił Santander Bank, który zamiast szokować, woli edukować. I na każdym kroku podkreśla, że dotychczasowi klienci BZ WBK, zmianą nie muszą się absolutnie przejmować i co więcej, wkrótce solidnie na niej zyskają. Warto docenić organizację i koordynację całej kampanii, która ze względu na liczbę placówek stanowiła spore wyzwanie. Tak samo, jak skutecznie przeprowadzoną akcję reklamową. W jej efekcie, w jednym dniu okładki wszystkich najważniejszych dzienników w naszym kraju zawierały reklamę banku Santander informującą o zmianach.

Projekt roku na świecieGoogle DuplexNa wyróżnienie zasługuje prezentacja sztucznej inteligencji Google Duplex. Na ustach wszystkich specjalistów branży pojawiła się konferencja, podczas której Google zaprezentował rozmowy telefoniczne zainicjowane przez sztuczną inteligencję. Ta nie tylko zamówiła wizytę u fryzjera, ale i zarezerwowała stolik w restauracji tak, że osoba po drugiej stronie nie zdała sobie sprawy, że nie rozmawia z człowiekiem. To kierunek rozwoju, od którego nie uciekniemy, a rewolucja dzieje się na naszych oczach. Działania Google to doskonały przykład zaprezentowania produktu w prosty, ale kreatywny sposób. Efekt? 38 milionów wyświetleń filmu z konferencji, tysiące artykułów, prawie milion osób mówiących o Google Duplex online w czasie prezentacji.

Trend roku w PolscePromocje contentu muzycznegoW Polsce stale rośnie rola content marketingu, który cały czas przybiera nowe formy. Rok 2018 to zdecydowanie rok contentu muzycznego. Największym projektem był zdecydowanie EB TYMCZASEM, ale warto zwrócić uwagę także na mniejsze kampanie: Waglewscy dla Bytomia, O.S.T.R. dla World of Tanks czy Zalewski dla IKEA. Warto też wyróżnić zaangażowanie Credit Agricole w promocję płyty i całą „Małomiasteczkową” trasę koncertową Dawida Podsiadło. Marki coraz chętniej współpracują z muzykami. W ten sposób nie tylko docierają do ich społeczności, ale także pozycjonują się zgodnie z wizerunkiem danego artysty. Zyskują reputację firmy kreatywnej, otwartej, na swój sposób artystycznej.

Trend roku na świeciePotencjał dźwiękuNa świecie także coraz ważniejszą rolę odgrywa dźwięk. Badanie wskazują, że coraz częściej słuchamy podcastów. Nie tylko tych rozrywkowych, ale także biznesowych, np. Planet Money, Bloomberg Benchmark czy biznesowo-rozrywkowe Freakonomics. W Polsce swoje programy mają m.in. Deloitte czy Puls Biznesu. Konsumenci powoli odchodzą od klasycznego radia. Swoich ulubionych twórców i audycji chcą słuchać wtedy, kiedy chcą i gdzie chcą. Wyzwaniem dla marketerów i PR-owców będzie efektywne wykorzystanie tego narzędzia. Uciekałbym jednak od przenoszenia standardowej reklamy radiowej do podcastów. Taka formuła się nie sprawdzi.

Prognoza na 2019 rok – PolskaEmployer BrandingBiorąc pod uwagę poziom bezrobocia w Polsce, rozwój gospodarczy i stale rosnące zapotrzebowanie na pracowników, zarówno białych jak i niebieskich kołnierzyków, spodziewam się dalszego wzrostu znaczenia employer brandingu i marketingu rekrutacyjnego. Sytuację jeszcze bardziej komplikują nowe regulacje prawne w Niemczech. W 2019 roku kraj ten otworzy swój rynek na pracowników ze wschodu. Według badań przeprowadzanych przez Work Service, nawet 60% obywateli Ukrainy mieszkających w naszym kraju, może poszukiwać pracy u zachodnich sąsiadów. Coraz większego znaczenia nabierać będzie umiejętność przedstawienia efektów działań EB czy rekrutacyjnych. Agencje, które będą potrafiły przedstawić koszt pozyskania jednego pracownika poprzez swoje działania komunikacyjne z pewnością zyskają w oczach klientów.

Prognoza na 2019 rok – światVideo contentGlobalnie dostrzegam bardziej wyzwanie niż trend. Nie ulega wątpliwości, że dynamicznie rośnie poziom konsumpcji video w sieci. Coraz popularniejsze są nie tylko krótkie formaty (Instastories, snapy itp.), ale także dłuższe video. Konsumenci coraz chętniej sami z siebie opowiadają w nich o swoich ulubionych (lub znienawidzonych) markach. Jako PR-owcy musimy znaleźć sposób na efektywne monitorowanie contentu video. Standardowy monitoring bazujący na hasłach w tytule filmu, np. na YouTube, to zdecydowanie za mało, żeby przeprowadzić rzetelną analizę obecności marki w sieci. W skrócie, jako PR-owcy w 2019 r. będziemy potrzebowali rozwoju technologii analitycznej.

Człowiek roku na świecieBrak2018 rok nie wykreował wielkich, globalnych liderów, zarówno w biznesie, jak i w sporcie czy polityce. To tytuł zarezerwowany dla reformatorów, ludzi którzy w swoich branżach lub specjalizacjach nie tylko osiągają spektakularne sukcesy, ale także zmieniają kierunek myślenia, motywują, inspirują i zostawiają konkurentów daleko w tyle. W ostatnich 12 miesiącach takich wybitnych jednostek niewątpliwie zabrakło.

Człowiek roku w PolsceAndrzej BargielZjeżdżając na nartach z K2, jako pierwszy człowiek na świecie, Andrzej Bargiel po raz kolejny przesunął granicę ludzkich możliwości. Jego niebywały wyczyn był jednak wyjątkowy nie tylko ze względu na aspekt sportowy, ale także ten komercyjny. Widzowie na całym globie mogli śledzić nie tylko jego przygotowania do zdobycia szczytu, ale także samą wspinaczkę i zjazd z monumentalnej góry. Spektakularne relacje live z drona na wysokości 7-8 tys. metrów, barwne opowieści z wyprawy w mediach społecznościowych i otwartość na kontakt z fanami, wyniosły himalaizm na zupełnie inny poziom dostępności. Dzięki Bargielowi i całej ekipie, która wspierała go w Karakorum, K2 choć przez chwilę stało się górą na wyciągnięcie ręki.

Premiera/debiut roku w Polsce„Vogue”82,7 tys. sprzedanych egzemplarzy – to średni wynik pięciu pierwszych numerów magazynu „Vogue”. Wynik spektakularny w dobie przekonania o umierającym rynku mediów papierowych i znikających z półek kolejnych tytułów. O ile sam debiut rynkowy był gwarantowanym hitem (który dodatkowo podbiła kontrowersyjna okładka), o tyle długofalowa sprzedaż na tak wysokim poziomie, jest już ogromnym sukcesem. To zdecydowanie jeden z najlepszych debiutów na rynku mediów tradycyjnych, nie tylko w 2018 roku, ale także w całej minionej dekadzie.

Premiera/debiut roku na świecieWszystkie produkty ze sztuczną inteligencjąWystarczyło kilkanaście miesięcy, by sztuczna inteligencja wdarła się niemal do wszystkich sektorów nowych technologii. Dziś, korzystają z niej nie tylko producenci samochodów, ale także firmy z branży RTV i AGD. Autami z AI chwalą się dziś Volkswagen i Toyota, telefony, które uczą się zapamiętywać przedmioty produkuje m.in. Huawei, a standardem w ofercie Samsunga i LG stały się inteligentne lodówki. Coraz więcej osób, chce także mieszkać w inteligentnych domach, w których sztuczna inteligencja gasi za nas światła, sama podkręca temperaturę i zamyka drzwi, gdy zapomnimy tego zrobić. W 2018 roku, jak nigdy dotychczas, mogliśmy odczuć obecność AI, zarówno jako sloganu reklamowego, jak i realnego usprawnienia popularnych urządzeń i systemów.

Wydarzenie rokuŚlub księcia Harrego i Meghan MarkleBez wątpienia wydarzeniem, którym ekscytował się cały świat, był ślub książęcej pary. Zaślubiny księcia Harry'ego z Meghan Markle to zderzenie dwóch światów: celebrytów i monarchii. Już ślub księcia Williama z Kate Middleton nieodwracalnie zmienił wizerunek brytyjskiego dworu. Ślub młodszego z braci z popularną, amerykańską aktorką, dzięki wykorzystaniu nowych mediów, to kontynuacja tego procesu. Również w Polsce ceremonia była śledzona przez prawie 3 mln widzów, a w samych Stanach Zjednoczonych było to aż 29 mln osób. Statystyki nie kłamią, jeśli mowa również o social media. Z ostatniego raportu Facebooka, dowiadujemy się bowiem, że 42 mln  osób na całym świecie skomentowało to wydarzenie na portalu. Ciężko zatem przejść obojętnie obok wydarzenia o takiej skali.

Sukces roku „Zimna wojna”Nie ma wątpliwości, że to właśnie takie filmy budują markę i wartość polskiej kinematografii, a wielu aktorom umożliwiają wejście na światowe salony. Złote Palma w Cannes i Złote Lwy w Gdyni mogą być dopiero początkiem wspaniałej serii nagród dla wybitnego obrazu stworzonego przez Pawła Pawlikowskiego. "Zimna wojna” to znakomite dzieło, które cieszy oko nie tylko polskich i zagranicznych widzów, ale również krytyków filmowych.   Twórczość Pawlikowskiego zdobyła też Wyróżnienia na gali Europejskich Nagród Filmowych, co tylko potwierdza ten fakt.  Daje nam to nadzieję na statuetkę również w oscarowym rozdaniu, za co niewątpliwie będę trzymać kciuki.

Porażka rokuReprezentacja Polski w piłce nożnej

Występ Reprezentacji Polski podczas  Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Rosji, to bez wątpienia przykład porażki,  która odbiła się szerokim echem nie tylko w naszym kraju, ale i na całym świecie.  Pomimo, iż o grze polskich piłkarzy podczas turnieju chcieliśmy jak najszybciej zapomnieć, to słaby występ naszych reprezentantów poniósł za sobą również inne, bardzo duże konsekwencje. Mowa oczywiście o tych marketingowych. Według przeprowadzonej po mundialu analizy SW Intelligence, scoring polskich piłkarzy spadł aż o 27% w porównaniu z wynikami sprzed turnieju. Niemniej wielkie przegrane, zawsze niosą za sobą równie wielkie konsekwencje.

Przemysław Mitraszewski, managing partner w Lighthouse

Wydarzenie rokuWydarzeniem roku zarówno w Polsce jak i na świecie był szczyt klimatyczny w Katowicach. COP 24 był wyjątkowo trudny: bez udziału najważniejszych przywódców światowych, odbywający się po wystąpieniu USA z porozumień klimatycznych, z polskimi akcentami promującymi węgiel. W obliczu głębokich podziałów przyjęcie końcowego porozumienia jest dużym osiągnięciem.

Sukces rokuPolacy i K2 – choć zdobycie K2 zimą nie powiodło się, do spektakularnych należy zaliczyć akcję ratunkową Polaków z ekipy atakującej K2 (Bielecki i Urubko) na Nanga Parbat i uratowanie francuskiej himalaistki. Kolejnym polskim akcentem był zjazd Andrzeja Bargiela ze szczytu K2 na nartach.Świat – wycofanie się z wykorzystania naturalnych futer przez czołowe domy mody (Gucci, Armani, Chanel, Burberry).

Porażka rokuPolska – zarówno wynik sportowy jak i postawa kadry narodowej na mundialu w Rosji. Jednym słowem nadmuchany do granic możliwości balon oczekiwań i przerost formy nad treścią w wydaniu PZPN.Świat - Negocjacje w sprawie Brexit – negocjacje ciągnące się jak brazylijski tasiemiec bez przełomowych zwrotów akcji.

Człowiek rokuRobert Biedroń – na zacementowanej scenie politycznej i skostniałej lewicy wprowadził powiew świeżości. Na jak długo, czas pokaże.Świat – łatwiej wskazać antybohatera. Tu na czoło wysuwa się prezydent Francji Macron. Zaprzepaścił kapitał społeczny, wycofał się z kluczowych reform i dał się zapędzić do narożnika.

Projekt rokuWOŚP – po raz 26. z rzędu Jurek Owsiak i ekipa byli w stanie zmobilizować Polaków i zebrać rekordową liczbę środków.Wojna handlowa USA – Chiny – nieoczekiwana, zaskakująca w formie, wywracająca percepcję współczesnego handlu. Oto liberalne USA stały się protekcjonistyczne, a Chiny obrońcą wolnego handlu.

Premiera / debiut / nowość rokuFilm "Kler" – sukces kasowy, a co najważniejsze stał się tematem do rozmów w każdym środowisku. Jeden z kamieni, który uruchomił lawinę obnażającą kulisy funkcjonowania kościoła

Trend rokuRosnąca rola AI i personalizacja – w biznesie i komunikacji (chatboty). Coraz szersze i praktyczniejsze wykorzystanie technologii w działaniach komunikacyjnych oraz większa mierzalność działań i oparcie na danych (big data). W ślad za tym większa personalizacja przekazów umożliwiająca na dotarcie ze sprofilowanym przekazem do ściśle sprecyzowanych grup odbiorców.Firmy zaangażowane - coraz większa świadomość, że marka w dzisiejszych czasach musi robić coś więcej, niż tylko sprzedawać produkt – wobec marek będą kierowane oczekiwania jasnych deklaracji w kwestiach społecznych, politycznych, kulturowych.W Polsce po 30 latach gospodarki rynkowej założyciele dużych firm będą decydowali co zrobić z biznesem. Tworzenie firm rodzinnych i sukcesja a może sprzedaż, to będzie jeden z wiodących tematów w 2019 r.

Prognoza na 2019 rokSpowolnienie gospodarcze i narastający protekcjonizm w polityce międzynarodowejPogłębiający się kryzys zaufania i w tym kontekście rosnąca rola biznesu w budowaniu poczucia stabilizacji w przestrzeni społeczno-gospodarczej.

Tomasza Podolak- założyciel Linkleaders

Wydarzenie roku Świat: Kłopoty wizerunkowe Facebooka związane z wyciekiem danych iwewnętrzną polityką wobec „konkurencji”.Polska: Kubica w Formule 1 dla Orlenu. Czy będzie ROI ze 100 mln inwestycji?

Sukces roku Świat: Powrót Elona Muska i odrodzenie wizerunkowe Tesli.Polska: Film „Zimna Wojna” a marka i percepcja Polski na świecie.

Porażka rokuŚwiat: Facebook i wycieki danych oraz wewnętrznych korespondencji.Polska: NBP w kontekście kryzysu w KNF. Niefortunne uwikłanie marki bankunarodowego w „aferę”.

Człowiek rokuŚwiat: Elon MuskPolska: nikogo nie nominuje

Projekt rokuNie nominuje

Premiera / debiut / nowość rokuNowy Mercedes klasy G.

Trend rokuSamochody elektryczne. Ekspansja nowej technologii oraz zmiany postaw konsumenckich w motoryzacji oraz silna weryfikacja modeli biznesowych na rynku energii i paliw.

Prognoza na 2019 rokCzekanie na korektę. Na korektę na rynku mieszkaniowym, na korektę na rynkach finansowych i kapitałowych. Dominująca narracja o „nieuchronnym kryzysie” w różnych aspektach globalnej komunikacji, w PR korporacyjnym ipolitycznym, w mediach.