Wielkie wydarzenie w TVP

"Pamiętnik z Powstania Warszawskiego", spektakl teatralny w reżyserii Marii Zmarz-Koczanowicz oraz "Rachunek sumienia", seria czterech filmów dokumentalnych autorstwa Bolesława Sulika, Jadwigi Nowakowskiej, Anny Ferens i Anny Kowalewskiej-Onaszkiewicz zamykają cykl różnorodnych programów, które Telewizja Polska S.A. poświęciła 60. rocznicy Powstania Warszawskiego.

Jako wydarzenie artystyczne zapowiada się poniedziałkowa (4 października) premiera "Pamiętnika z Powstania Warszawskiego" Mirona Białoszewskiego. Autorami adaptacji są: Maria Zmarz-Koczanowicz, zarazem reżyser spektaklu, oraz Tadeusz Sobolewski, znany krytyk filmowy, przyjaciel i znawca twórczości Białoszewskiego.

"Pamiętnik z Powstania Warszawskiego" ukazał się drukiem w 1970 roku. Dopiero ta publikacja, uhonorowana nagrodą ministra kultury i sztuki, zwróciła uwagę szerszej publiczności na znanego dotąd tylko nielicznym autora kilku tomików wierszy. Odbiorców ujmowały szczerość i bezpośredniość przekazu, a także język dzieła - prosty, naturalny, potoczny. Prostota i zwyczajność języka narratora, zderzona z drastycznością i dramatyzmem archiwalnych materiałów filmowych ilustrujących spektakl Marii Zmarz-Koczanowicz robi na widzach niezwykłe wrażenie.

W roli Mirona zobaczymy Adama Woronowicza, któremu partnerują m.in.: Ewa Bułhak, Beata Fudalej, Teresa Marczewska, Krzysztof Janczar, Mirosław Konarowski. Scenografia spektaklu jest dziełem Barbary Kędzierskiej, zdjęcia - Krzysztofa Pakulskiego.

"Rachunek sumienia" to seria złożona z czterech godzinnych filmów dokumentalnych zrealizowanych przez różnych autorów.

"Godzina zero" Bolesława Sulika (emisja 29 września) stawia pytania o sens Powstania Warszawskiego. Ze współczesnej perspektywy Powstanie oceniają jego uczestnicy i historycy: Jan Nowak-Jeziorański, prof. Jan Ciechanowski, prof. Norman Davies. Autor filmu ilustruje swój film cytatami z głośnego spektaklu Teatru TV "Ziarno zroszone krwią" Jerzego Stefana Stawińskiego, w reżyserii Kazimierza Kutza.

Drugim filmem w tej serii jest "Że warto" Jadwigi Nowakowskiej (emisja 6 października). Jest to wstrząsająca opowieść o ludziach, którzy przeżyli Powstanie Warszawskie. Wspomnienia pełne euforii i bohaterstwa przeplatają się z osobistymi dramatami i tragediami. Autorka opisuje najróżniejsze postawy ludzi, zachowania, nastroje społeczne. Podejmuje też próbę podważenia wielu mitów funkcjonujących w świadomości społecznej.

"Żydzi w Powstaniu Warszawskim" Anny Ferens i Anny Kowalewskiej-Onaszkiewicz to film odsłaniający nie znane dotąd szerzej karty Powstania. Przypomina m.in. odbicie żydowskich więźniów różnych narodowości z obozu w Gęsiówce, losy ocalałych z powstania w getcie bojowców Żydowskiej Organizacji Bojowej pod przywództwem Antka Cukiermana i Marka Edelmana, mówi o polsko-żydowskich przyjaźniach zrodzonych na barykadzie, ale również o wzajemnych uprzedzeniach i momentach tragicznych. Rozmowy z bohaterami filmu, m. in. Piotrem Słonimskim, Stanisławem Likiernikiem, dr Aliną Margolis, Wacławem Micutą, Markiem Edelmenem, nagrywane były w Polsce i Izraelu. Wypowiedzi bohaterów komentują historycy - prof. Marek Edelman i dr Janusz Marszalec z Instytutu Pamięci Narodowej.

20 października TVP1 wyemituje "Pamięć Powstania" Jadwigi Nowakowskiej, opowieść o powojennych, często tragicznych losach uczestników Powstania Warszawskiego. Szykanowani, skazywani na wieloletnie pobyty w więzieniach pozostali jednak wierni ideałom. Dzisiaj oddają przechowywane przez 60 lat pamiątki do budowanego przez ich wnuków Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzeum to jest symbolicznym miejscem, które - jak mówi prof. Władysław Bartoszewski - ma być "znakiem na drodze".